Racisme en slavernij in het onderwijs: 'Niemand wordt racistisch geboren'
"Racisme moet verplicht behandeld worden op school." Met die gedachte startten drie vriendinnen een petitie. En met succes: duizenden mensen hebben hun handtekening gezet. Maar hoe kijken leraren hier tegenaan? Twee docenten delen hun ervaring.
De petitie van Sohna, Veronika en Lakiescha is nu al meer dan 40.000 keer ondertekend. "Ik merkte dat slavernij en racisme veel te weinig op mijn school aan bod kwamen", zegt de 18-jarige Veronika tegen RTL Nieuws.
Agenda Tweede Kamer
"De demonstraties na de dood van George Floyd zagen wij als een kans om een petitie te starten. Er moet iets veranderen, racisme in Nederland bestaat. Niemand wordt racistisch geboren. Het is aangeleerd, dus we kunnen het ook weer afleren", zegt Veronika.
De dames hopen nu op minimaal 60.000 handtekeningen, zodat ze meer zekerheid hebben dat de petitie op de agenda van de Tweede Kamer wordt gezet. Hiervoor hebben zij namelijk 40.000 geldige handtekeningen nodig.
Dat racisme en slavernij een gevoelig punt zijn in het onderwijs, merkt ook geschiedenis- en maatschappijkundedocent Ineke de Boer. De Boer is al twintig jaar docent en geeft les op het vmbo.
"Als ik kijk naar de geschiedenisboeken van de bovenbouw, wordt de slavernij eigenlijk nauwelijks besproken. Vooral de geschiedenis na 1900 wordt behandeld. De enige periode waarin je daarbij met racisme te maken hebt, is de Tweede Wereldoorlog."
'We kijken nooit naar Arabische bronnen'
Wat De Boer vooral merkt, is dat er naar de geschiedenis wordt gekeken vanuit het Nederlandse oogpunt. Ook bij haar leerlingen voelt ze dit. "Toen wij het Palestijns-Israëlisch conflict gingen bespreken in de klas, kwam na afloop een leerling naar mij toe die gefrustreerd zei: 'Waarom wordt alles hier gedaan vanuit het oogpunt van Nederland? We kijken nooit naar Arabische bronnen'."
"Dat is soms voor mij ook nog moeilijk. Ik ben opgegroeid in Nederland en ben mij ervan bewust dat ik de dingen zie vanuit mijn perspectief."
Eigen geschiedenis durven aankijken
Maar als het gaat om discriminatie en racisme laat De Boer juist wél haar standpunt horen. "Normaal probeer ik zo neutraal mogelijk te zijn, mijn leerlingen mogen alles vinden en denken, maar ik laat ze wel duidelijk weten dat ik discriminatie niet vind kunnen."
Dagelijkse update
Wil jij iedere middag een selectie van het belangrijkste nieuws en de opvallendste verhalen in je mail? Meld je dan nu aan voor de dagelijkse update.
"Ik denk dat het goed is om onze eigen geschiedenis te durven aankijken. Ook de lelijke onderdelen mogen benoemd worden, ik denk dat dit nu te weinig een rol speelt." De Boer probeert haar leerlingen zich hier wel bewust van te maken. "Wat ik dan zeg is: de West-Indische Compagnie heeft ook slaven vervoerd, daar hoeven we absoluut niet trots op te zijn. We hoeven geen schuldgevoel te hebben, maar we moeten wel erkennen dat het is gebeurd. Dat is de eerste stap."
Ogen openen
In de derde klas van maatschappijkunde schrijven de leerlingen van De Boer een werkstuk over discriminatie. "Ik merk dat het ogen opent. Kinderen met een witte achtergrond, om dat maar even zo te zeggen, die in een dorpje wonen, hebben soms gewoon nog niet te maken gehad met kinderen met een migratieachtergrond. Ik merk dat ze na dit project beseffen in wat voor bevoorrechte positie ze zitten."
Slavernij en kolonialisme in schoolboeken
Uit onderzoek van het Historisch Nieuwsblad blijkt dat lesmethoden in het voortgezet onderwijs wel veel aandacht besteden aan slavernij en kolonialisme. Het geschiedenismagazine onderzocht zeven lesmethoden voor vmbo, havo en vwo. Daaruit kwam naar voren dat 9 procent van de lesstof gaat over kolonialisme en 4 procent over slavernij. Over de Holocaust gaat 2 procent van de lesstof.
Docent Robin van der Stel geeft al acht jaar geschiedenis en maatschappijleer aan het vmbo basis- en kaderonderwijs. Hij merkt dat het onderwijs is verbeterd op het gebied van slavernij en racisme. "Sinds twee jaar werken wij niet meer met een boek, maar met een portal van verschillende informatiebronnen. Daarbij komt slavenhandel en slavernij goed aan bod."
Gouden Eeuw
Waar nog een verbeterpunt ligt, zegt Van der Stel, is de invalshoek waarmee er naar de geschiedenis wordt gekeken. "We noemen het nog steeds de Gouden Eeuw, terwijl het niet echt de schoonheidsprijs verdiend hoe Nederland destijds handelde. Als je het vanuit historisch perspectief bekijkt, heeft de eeuw de naam te danken aan zijn welvaart die Nederland gekregen heeft in plaats van de omstandigheden waaronder deze welvaart bereikt is."
"Ik vind het belangrijk dat leerlingen hun mening durven te delen. Leerlingen leren zoveel van elkaar. Voor sommige leerlingen is racisme en discriminatie een ver-van-mijn-bedshow omdat ze er nooit mee te maken hebben gehad. Ik probeer in te schatten waar de raakvlakken zitten en daar met ze over in gesprek te gaan."
'Educatie is de sleutel'
Juist dat is wat Sohna, Veronika en Lakiescha met hun petitie hopen te bereiken. "Ons doel is dat er een veilige omgeving gaat komen voor leerlingen om erover te spreken en zich er bewust van te maken. Educatie is hierbij de sleutel. Hopelijk zal het zo generatie op generatie minder worden", zegt Veronika.
'Onderwijs kan behoorlijk wat verschil maken'
"Hoe scholen dit onderwerp aanpakken, is verschillend", zegt onderwijsexpert diversiteit en inclusie Gusta Tavecchio. "Het is zo dat de meerderheid van de docenten ook de meerderheidspopulatie vertegenwoordig. En dus wit is. Dus hoe ga je die gesprekken aan? Het moet nu niet zo zijn dat de bal gewoon bij de docent ligt. Zij moeten worden ondersteund en bijvoorbeeld trainingen krijgen. Het is tijd dat stilte over deze onderwerpen in de klas wordt doorbroken, maar wel door de juiste ondersteuning en begeleiding voor docenten en scholen."