JanHenk had een leven vol trauma's en wandelde 's nachts van stress: 'Nu is er rust en hoop'

Dit verhaal, dat van Rotterdammer JanHenk Almeloo (39), is geen verhaal over verdriet, over gemiste kansen of over spijt. JanHenk wil maar één ding. Dat als jij dit verhaal hebt gelezen, je een gevoel hebt van hoop. Want ook al is het leven soms moeilijk, en soms héél moeilijk, herstel is altijd mogelijk. "En herstel is iets anders dan genezing. Je kunt altijd íets van je leven terugpakken of iets nieuws beginnen."

Gebalde vuisten, altijd

JanHenk zegt het zonder na te denken. Wat hij zelf heeft teruggepakt van zijn leven? "Rust." Hij had het al jaren niet, en het afgelopen jaar verdween het helemaal. Herbelevingen, nachtmerries, zo erg dat hij niet naar bed durfde te gaan. Maar ook overdag was er altijd spanning. Continu gebalde vuisten, altijd in de houding om te gaan, nooit comfortabel op de bank. "De bank heb ik afgelopen maand pas weer ontdekt", zegt hij met een lach aan de keukentafel, terwijl hij probeert hond Spike rustig te krijgen. "Een gezelschapshond hoor, geen hulphond." JanHenk zegt het er maar even bij.

Verderop in dit verhaal meer over het ontstaan van die trauma's en de wijze waarop dat zijn leven beïnvloedde. Eerst de week waarin JanHenk weer grip op zijn leven kreeg, de week waardoor zijn vriendin Diane weer durfde te denken aan de toekomst, de week waarin JanHenk binnenstapte bij Trauma Centrum Nederland, in het Gelderse Vorden.

'Ik ben er klaar voor'

JanHenk heeft altijd stress als hij op reis gaat. Nog een keer controleren of hij alles heeft, nog eens, en nog eens. Spullen pakken. Niets vergeten? Nog eens controleren. Het is de reden dat JanHenk en Diane eind november een dag voor het begin van zijn week intern een Bed & Breakfast in Zelhem hebben geregeld, op een steenworp afstand van Vorden. Zo zijn ze in de buurt, en hebben ze geen, of in ieder geval minder stress op de dag dat de week begint.

Eigenlijk voelt JanHenk het al als hij net binnen is. De omgeving, de professionals, de groepsgenoten, zo veilig, zo behulpzaam. Dit is de plek die hij nodig heeft. Zo zei hij ook vooraf tegen Diane: "Ik ben er klaar voor." Het blijkt, al moet hij nog door diepe dalen.

Want meteen op dag 1 heeft hij een dramatische nacht. "De spanning in mij bouwde zich gigantisch op, tot een punt dat ik zelfs even out ging. Ik had zoveel pijn, het was echt een hel. Het was zo erg dat ik me op een gegeven moment heb opgevouwen in de foetushouding en op de koude badkamervloer ben gaan liggen."

'Your body keeps the score'

Hij zoekt hulp bij de professionals ('Dat deed ik eerder nooit uit mezelf') en gaat na een gesprek weer terug naar zijn kamer. Daar gaat het bijna meteen weer mis. Een ambulance op de achtergrond doet hem verstijven, een op dat moment onverwerkt trauma. JanHenk slaapt pas om 3.30 uur.

Het trauma van de ambulance gaat terug tot zijn zestiende. JanHenk was getuige van een dodelijk ongeluk in Doetinchem. Het greep hem erg aan, maar de emoties stopte hij weg. Zijn lichaam sloeg het trauma op. Maar dat komt altijd bij je terug, weet JanHenk nu. "Your body keeps the score", las hij ooit. 'Je lichaam houdt de stand bij'. Tijd om zelf te scoren dus.

Wat is PTSS?

Een ernstig verkeersongeluk, een overval, mishandeling, seksueel geweld, een aanslag of oorlogsgeweld. De meeste mensen kunnen zo'n schokkende gebeurtenis goed verwerken met steun van hun omgeving, maar 10 procent van de mensen die zoiets meemaken ontwikkelt een posttraumatische stressstoornis (PTSS).

Symptomen van PTSS zijn onder meer herbeleving – waarbij je de traumatische gebeurtenis steeds opnieuw meemaakt – en vermijding. Sommige mensen gaan alles uit de weg wat aan de traumatische gebeurtenis doet denken, vluchten weg voor de heftige emoties en 'vergeten' zelfs wat er is gebeurd. Dat heet verdringing.

PTSS is onder meer te behandelen met psychotherapie en EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing). Met die laatste nemen de kracht en emotionele lading van een nare herinnering af.

Bron: wijzijnmind.nl

JanHenk wordt in de week in Vorden behandeld met psychomotorische therapie, EMDR, exposure-therapie, en doet aan 'lichaamswerk', zoals ze dat daar noemen. Hij moet weer gaan voelen. "Ik had altijd handen van beton. Altijd gespannen, altijd gebalde vuisten."

Voordat de opnameweek begon, was JanHenk heel geïnteresseerd in wat er ging gebeuren. Hij wilde graag het programma 'Geraldine en de vrouwen' zien. In dat programma ondergaan misbruikte vrouwen dezelfde therapie als JanHenk. "Maar dat ging niet. Na tien minuten moest het uit. Ik kon het niet aan. Achteraf heb ik wel stukken gezien."

'Samen'

JanHenk kan er nog altijd niet bij wat er die week in Vorden is gebeurd. "Ik ben een ander mens geworden", zegt hij tegen vriendin Diane. Haar reactie: eerst zien, dan geloven. Begrijpelijk. Maar die week zegt hij wel iets aan de telefoon wat ze nooit meer zal vergeten: "Ik wil het leven samen met jou beleven", zegt JanHenk vanuit Vorden. Het klinkt misschien als een open deur, of als cliché. Maar niet voor JanHenk en Diane. Absoluut niet zelfs. Diane: "Ik lag te huilen in bed."

Want het verhaal van JanHenk is voor een deel ook het verhaal van Diane. De laatste vijf jaar zijn ze samen. Ze zag zijn dalen, zijn problemen, en stond aan zijn zij als het moest, soms met de moed der wanhoop. "Ik heb weleens gedacht dat het niet meer goed zou komen. Ik ben zo blij dat we nog samen zijn." JanHenk beaamt die woorden: "Ja, alles in mij roept dat ook."

Nachtelijke wandelingen

De PTSS van JanHenk bepaalde altijd alles. "Allesoverheersend", zegt Diane. "Alsof hij er eigenlijk niet was, zo voelde het soms." Vaak was JanHenk boos, en vaak was hij er ook echt niet, vooral 's nachts. Want in de maanden voordat JanHenk werd opgenomen, sliep hij soms maar twee uur per nacht. Hij maakte nachtwandelingen, van soms wel 20.000 stappen. Zo'n 18 kilometer in zijn geval.

"Ik kon niet stoppen", zegt JanHenk erover. De slapeloosheid bracht hem overal in de stad, hij maakte foto's, en werd zo bijna een beroemde Rotterdammer. Nog altijd reageren er tientallen mensen als JanHenk alleen maar 'Goedemorgen', zegt op Twitter.

Tijdens de wandelingen werd er soms gevraagd of zijn foto's gebruikt mochten worden voor een krant of website. Mocht van JanHenk, maar hij dacht wel: "Je weet niet hoeveel kilometers verdriet er achter deze foto's zit."

De wandelingen zorgden ook voor mooie herinneringen. Het valt namelijk op, als je 's nachts op 4 uur op een bankje op een plein zit, zegt JanHenk met gevoel voor understatement. Een politieman benaderde hem en vroeg wat hij aan het doen was. JanHenk begon zijn verhaal, waarna de agent zijn helm afzette, en naast JanHenk op de bank kwam zitten. Een nachtelijk samenzijn met JanHenk en de politieman. Hij zal het niet snel vergeten.

Ouders gescheiden, vader met 'losse handjes'

Maar de pijn was op dat moment op zijn hevigst. Pijn van vroeger. Pijn van later, want de trauma's van JanHenk kwamen niet tegelijk, ze stapelden zich op. Al toen JanHenk vier jaar oud was, scheidden zijn ouders. Zijn vader had, zoals JanHenk het zelf zegt, 'losse handjes'. De spanning in huis, de ruzies, ze vonden een plaats in JanHenk zijn jonge lichaam. Om zich daar lang te nestelen.

Later dat dodelijke ongeluk, één van de redenen waarom JanHenk geen ambulance kon verdragen en altijd verstijfde bij piepende banden van auto's. Stom toeval wilde dat tijdens zijn verblijf in het Trauma Centrum een auto om de hoek een klapband kreeg. "Ik wacht op een enorme klap, verstijfde weer en viel heel even flauw tegen een groepsgenoot aan. Maar ik ontspande ook snel weer. Dat was voor mij echt een teken dat het beter ging. En dat was pas dag 3."

Ook werkte JanHenk in Vorden aan zijn trauma van seksueel misbruik. Tijdens een eerdere opname werd hij misbruikt door een vrouw die ook was opgenomen. En dan is de meest heftige ervaring van JanHenk nog niet eens verteld.

Druk en verantwoordelijkheid

Die dateert van 2009 en heeft een voorgeschiedenis die verteld moet worden. JanHenk werkte in 2005 in Zwolle in de glasindustrie. Hij was actief op de financiële afdeling. Veel verantwoordelijkheid, veel druk. Toen veel collega's van hem vertrokken na onenigheid met de directrice, kwam er nog meer op de schouders van JanHenk te liggen. "Ik nam werk mee naar huis, werkte 's nachts, nam werk mee naar de kroeg, zat ik daar met m'n laptop open het werk af te maken."

Tot er iets knapte. "Klik, ik kap ermee", zo voelde het, zegt JanHenk. Hij leverde zijn spullen in, behalve zijn werkauto, en vertrok. Thuis pakte hij zijn tassen, zei niets ('Ik was bang voor mijn toenmalige vriendin'), en reed naar het buitenland. In zijn werkauto, die hij later aan de kant van de weg achterliet.

JanHenk heeft al zijn hele leven last van een bipolaire kwetsbaarheid, stoornis vindt hij maar een raar woord. Hij belandde in die periode in een manie, en dat verklaart zijn waanzinnige handelen vanaf dat moment.

Als vermist opgegeven

Want voor een doorsnee Nederlander zal het als waanzin klinken. JanHenk woonde in hotels rondom Parijs, verbraste al zijn geld, pakte de nachttrein naar Spanje, bleef ook toen zijn geld op was slapen in hotels (maar betaalde niet) en belandde toen de manie steeds minder sterk werd in verlaten treinen op rangeerterreinen. Hij was inmiddels allang als vermist opgegeven door zijn familie.

Want zo werkt het in een manie, legt JanHenk uit. "Je manoeuvreert jezelf in de meest moeilijke situaties, maar je denkt dat je alles aankunt. Ik vergelijk het altijd met een tornado, de manie zuigt aan en verwoest alles wat het tegenkomt. Uiteindelijk wordt die manie minder en keer je terug naar jezelf. Ik heb in die periode zoveel mensen bedonderd, maar zo ben ik helemaal niet. Dat raakt me nog als ik erover vertel."

Terug naar Nederland

Na vier maanden keerde JanHenk terug naar Nederland. Hij reisde zwart met de trein en kreeg een bon bij Breda. Even later kreeg hij er nog één, in een volgende trein. En toen werd duidelijk dat hij als vermist genoteerd stond. Hij belandde bij het RIAGG. De Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg.

Familie blij? Nee. Want JanHenk wilde ze niet zien. Pas na een half jaar kwam hij zijn moeder weer onder ogen. Zijn relatie met zijn toenmalige vriendin werd verbroken. "Ik schaamde me zo erg voor wat ik had gedaan."

Suikerspiegel van 94

JanHenk werd depressief, en kreeg daarvoor ook medicijnen voorgeschreven. Hij had enkele zeer moeilijke jaren, en in 2009 gaat het mis. De medicijnen die hij op dat moment had, waren voor hem niet de juiste en er werd te weinig gecontroleerd. "Ik slikte lithium, ontwikkelde suikerziekte zonder het te weten, en had uiteindelijk een suikerspiegel van 94." Een suikerspiegel van rond de 5 is normaal. JanHenk raakte in coma.  

Het was zo erg dat de familie van JanHenk werd gebeld om afscheid te komen nemen. Hij leek het niet te gaan redden. Maar JanHenk zit hier aan een Rotterdamse tafel in 2020. Als een wonder haalde hij het toch. Maar het liet diepe wonden na, letterlijk en figuurlijk.

Van de opname heeft JanHenk nog meerdere littekens, maar die waren niet het ergst. Diane vertelt over de nachtmerries, die steeds erger werden. "Hij dacht dan dat hij in het ziekenhuis lag, probeerde zijn infuus eruit te trekken en riep dat er op zijn rug ook allerlei ziekenhuisapparatuur zat. Ik kreeg hem niet in het hier en nu."

Aanrakingen in bed

En nu? Na de week in Vorden? Het is voorbij. JanHenk slaapt. Sterker nog: hij gaat soms eerder naar bed dan Diane. "Ik merk ineens dat ik moe ben", zegt hij. En waar JanHenk eerder compleet verstijfde als Diane hem in bed per ongeluk aanraakte, is dat nu compleet verdwenen. Ze glimlachen beiden. "Dat is zo, zó fijn."

Ook gaat JanHenk in het nieuwe jaar weer aan het werk, als ervaringsdeskundige bij een zorginstelling. De mensen met wie hij werkt, hebben hetzelfde als hij. "Dankbaar, mooi werk. Het voegt echt iets toe", zegt JanHenk. Hij kan niet wachten om weer aan de slag te gaan.

En dus nooit meer die nachtwandelingen door Rotterdam. In Vorden verwijderde hij de map op zijn telefoon met alle foto's die hij in de nacht maakte. "Dat stond voor een periode zonder Diane", zegt JanHenk. Maar voor alles wat je weggooit, moet iets anders in de plaats komen. Zo werkt het herstel. 'Koffie drinken met Diane', zo heet de nieuwe map in zijn telefoon. Want ze doen het zo graag, in niet corona-tijd; de mooiste koffietentjes van Rotterdam kunnen snel weer bezoek verwachten.

'Houd hoop'

Bezoek van twee personen voor wie 2021 een jaar van nieuwe kansen is. "Een schone lei", zeggen ze beiden. En wie weet, wie weet breidt dat koffiebezoek zich ooit wel uit tot drie personen. "Het zou heel mooi zijn", zegt Diane. En JanHenk, op voorzichtige toon: "Ik durf er nu weer ook aan te denken ja."

Het is een enorme uitspraak van een man die werd geleefd door zijn trauma's, maar nu weer hoop heeft. Het kan, heeft hij gemerkt. "Ik kan weer van toegevoegde waarde zijn in mijn werk, in mijn relatie. Ik kan weer een vriend zijn. Ik heb hoop." En dat is JanHenk zijn boodschap voor mensen die ook met trauma's kampen.

"Houd hoop. Hoop is de brandstof voor herstel."

Zondaginterview

Elke zondag publiceren we een interview in tekst en foto's van iemand die iets bijzonders doet of heeft meegemaakt. Dat kan een ingrijpende gebeurtenis zijn waar hij of zij bewonderenswaardig mee omgaat. De zondaginterviews hebben gemeen dat het verhaal van grote invloed is op het leven van de geïnterviewde.

Ben of ken jij iemand die geschikt zou zijn voor een zondaginterview? Laat het ons weten via dit mailadres: zondaginterview@rtl.nl

Lees hier de eerdere zondaginterviews.