Huisartsen overspoeld met vragen over AstraZeneca: 'Niet te doen'

Vanmiddag kwam het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) met een oordeel over het AstraZeneca-vaccin. De organisatie stelt dat er mogelijk een verband is tussen het AstraZeneca-vaccin en zeldzame trombose, maar dat de ernstige bijwerkingen zeldzaam zijn en niet opwegen tegen de voordelen van het vaccin.

'Heb er wakker van gelegen'

Toch is niet iedereen er gerust op. Nelleke (62) is een van die patiënten die werd opgeroepen voor haar coronavaccinatie. Ze keek er lang naar uit, maar besloot uiteindelijk niet te gaan. "Toen ik hoorde dat ik AstraZeneca kreeg, was ik daar niet blij mee. Ik houd goed in de gaten wat er de afgelopen tijd rondom dit vaccin speelt en ik heb er geen goed gevoel bij."

Ze heeft lang getwijfeld, want Nelleke zit in de risicogroep. Regelmatig ligt ze in het ziekenhuis omdat ze longpatiënt is: ze heeft 50 procent longinhoud. "Ik loop zeker risico. Maar vlak voor ik gevaccineerd zou worden, zag ik op tv dat ze in Duitsland gestopt zijn met vaccineren met AstraZeneca. Ik heb er wakker van gelegen."

Onderaan in de rij

Daarom belde ze haar huisarts. Die wilde haar graag vaccineren, maar omdat ze zo twijfelde, heeft hij het niet gedaan. "Ik was ontzettend blij dat ik werd begrepen."

Nelleke zit weer binnen. Ze komt de deur niet uit omdat ze bang is besmet te raken en mist haar sociale contacten. "Van andere longpatiënten hoor ik dezelfde zorgen. De mensen die ik sprak, durven gewoon niet. Ook zij zijn bang dat ze met AstraZeneca meer risico lopen."

Dus wacht ze op een alternatieve vaccinatie met Pfizer of Moderna. "Ik heb begrepen dat ik nu achteraan in de rij kom, maar mijn huisarts verwacht dat ik sneller aan de beurt ben. Er zijn volgens hem altijd mensen die niet komen opdagen voor de andere vaccins. Hopelijk belt hij mij dan. Dat is het risico dat ik neem."

Gevaarlijk of niet?

Enkele tientallen mensen in Europa kregen last van een zeldzame vorm van trombose, kort nadat ze het AstraZeneca-vaccin hadden gekregen. In Nederland zijn vijf meldingen bekend. Bij drie van hen kwamen de bloedpropjes in de longen terecht. Eén vrouw is daaraan overleden. Een andere vrouw kreeg een hersenbloeding.

Dat Nederland uit voorzorg weer stopte met vaccineren van AstraZeneca, leidde tot grote verbazing onder trombose-experts. "Het besluit heeft ons ontzettend overvallen", zegt Saskia Middeldorp, internist en hoogleraar interne geneeskunde aan het Radboudumc met trombose als specialisatie.

Sommige trombose-specialisten maken de vergelijking van de risico's met het slikken van de pil en met lange afstandsvluchten. Vrouwen die de pil slikken, hebben een licht verhoogd risico op trombose. Uit epidemiologische studies blijkt dat er ook een klein risico op trombo-embolie is bij vliegreizen die langer dan acht uur duren, vooral mensen met een aangeboren trombofilie of die de pil gebruiken kunnen daar last van krijgen.

"Trombose en longembolie komen heel veel voor", zegt Middeldorp. "Dus ja, dan kunnen er ook gevaccineerde mensen tussen zitten die het krijgen. Dat zegt niets over het oorzakelijke verband tussen het vaccin en de aandoening." 

Het bijzondere bij de vijf patiënten die trombose kregen na hun AstraZeneca-vaccinatie is dat het gepaard ging met een laag aantal bloedplaatjes. "Dit komt niet vaak voor", zegt Middeldorp. "Je ziet het vooral bij mensen met ernstige ziektes: patiënten die met Covid op de ic liggen, of mensen met bijvoorbeeld een auto-immuunziekte."

'Laat GGD vaccineren'

"We worden echt platgebeld", vertelt huisarts Matthijs van der Poel. "We beantwoorden tientallen vragen per dag. Mensen bellen al met een dagje koorts en spierpijn dat ze zich zorgen maken. Maar er zijn ook mensen die zeggen: geef die vaccinatie dan maar aan mij. Het is dubbel. Van de 90 mensen die een oproep hebben gehad, hebben we 11 officiële afmeldingen, 12 twijfelgevallen, 13 die wel komen en van 51 weten we nog niks."

De praktijk van huisarts Van der Poel is nu bezig om mensen met een BMI van 40 die jonger zijn dan zestig jaar af te bellen. "Die mogen geen AstraZeneca meer. Maar deze manier van werken is niet meer te doen. We hebben ook nog de reguliere zorg. Het water staat aan onze lippen. Laten we dat vaccineren alsjeblieft bij de GGD doen. Ik maak me zorgen als we straks op grote schaal gaan vaccineren, dat lijkt me helemaal niet te doen." 

'We willen helpen, maar niet zo'

Ook huisarts Carin Kok wordt moedeloos van de situatie. "Het beleid verandert iedere keer. We hebben vrijdag pas de vaccinatie, maar moeten wel de vervolgafspraken gaan maken. Ik stel voor om het regionaal of landelijk te organiseren en niet in duizenden verschillende huisartsenpraktijken. Er zijn bij ons in de praktijk heel veel mensen aan het werk, vooral met administratie, want die is enorm."

"Ik ben laatst een hele middag bezig geweest om het laatste flesje van het vaccin leeg te prikken. Dat kost veel tijd. In die tijd kan ik geen normale zorg verlenen. Het is echt heel belastend. Veel huisartsen hebben aangegeven om de GGD te helpen bij het prikken. Dat is een tijdsinvestering die we graag doen. We willen echt helpen, maar op de manier zoals het nu gaat is het niet te doen."

Oordeel EMA

Er is mogelijk een verband tussen het AstraZeneca-vaccin en zeldzame trombose, zei het EMA vandaag tijdens een persconferentie. Maar dat weegt niet op tegen de voordelen van het vaccin. De kans op extreme bijwerkingen zoals bloedstolsels (trombose) en een laag aantal bloedplaatjes, is zeer klein.

In Nederland wordt het vaccineren met AstraZeneca ook morgen nog niet hervat. Eerst zal demissionair minister Hugo de Jonge overleggen met andere Europese gezondheidsministers. In de tussentijd bereidt de Gezondheidsraad een advies voor dat morgen bekend wordt gemaakt. Daarna zal De Jonge een besluit nemen over het vaccineren.