Airco's niet aan te slepen in Nederland: 'Heel schadelijk voor klimaat'

Zo nu en dan is er dit jaar zelfs een leveringsprobleem met airco's, vertelt Miranda Groot Zwaaftink van de branchevereniging Luchtbehandeling & Koudetechniek. "Er is meer vraag dan aanbod." Die 'explosieve toename' komt volgens haar onder meer doordat we meer thuiswerken en door hogere temperaturen de afgelopen jaren.

En van een toename is niet alleen sprake in Nederland. Volgens een rapport van het Internationaal Energie Agentschap verdrievoudigde de verkoop van airco's wereldwijd tussen 1990 en 2016. In 2018 waren er 1,6 miljard in gebruik.

Voor het klimaat is dat ronduit slecht nieuws. Waar het op neerkomt, is dat jouw airco bijdraagt aan de opwarming van de aarde. 

Energievreter

"Airco's zijn energievreters", zegt Andy van den Dobbelsteen, hoogleraar duurzame bouw aan de Technische Universiteit Delft. Die miljoenen airco's verbruiken 2000 terawattuur aan energie. Ter vergelijking: dat is 2,5 keer zoveel elektriciteit als heel Afrika in een jaar tijd gebruikt.

Van den Dobbelsteen: "Die elektriciteit moet worden opgewekt in krachtcentrales. Die stoten CO2 uit en dat zorgt voor opwarming van de aarde." Die uitstoot verdrievoudigde de afgelopen dertig jaar al door de airco's, en naar verwacht wordt dat alleen maar meer omdat de verkoop blijft toenemen. 

Bovendien leiden airco’s lokaal ook tot extra opwarming, zegt Van den Dobbelsteen. "Fijn dat ze gebouwen van binnen koelen, maar daarbij stoten ze buiten warmte uit. In een stad kan dat vervelende gevolgen hebben: je warmt in feite je buren op. En zo vergroten airco's de behoefte aan airco's."

Guus Velders noemt het toenemende gebruik van airco's een 'potentiële ramp voor het klimaat'. Velders is onderzoeker bij het RIVM en hoogleraar luchtkwaliteit en klimaatreacties aan de Universiteit Utrecht. 

"Door elektriciteitsverbruik van airco's kan de aarde enkele tienden graden opwarmen. Als één sector dat doet, is dat een flink aandeel." En hoe meer opwarming, hoe extremer de weersomstandigheden worden. "Een verandering in patronen die je nu al ziet."

Meer hitte, meer airco's

Die extremere omstandigheden zorgen ook nog eens voor een vicieuze cirkel, zegt hij. "Het wordt steeds warmer, dus kopen steeds meer mensen een airco."

Overigens is niet alleen het gebruik van elektriciteit een probleem. In airco's zitten HFK's: fluorkoolwaterstoffen. Velders berekende dat HFK’s zonder ingrijpen verantwoordelijk zouden zijn voor een opwarming van de aarde van 0,3 tot 0,5 graden in het jaar 2100.

Het probleem met HFK's is dat ze zich opstapelen in de onderste laag van de dampkring: de troposfeer. Daar houden ze als een soort deken de warmte op aarde vast.

Ze komen in de lucht bij lekkage of als airco's kapot gaan en naar de stort gaan. "HFK's moeten er dan uit gehaald worden voor ze worden vernietigd. Maar dat gebeurt helemaal niet vaak. Het grootste deel komt vrij in de atmosfeer." 

Nu is er voor dat probleem een oplossing bedacht. In het Kigali-akkoord uit 2016, waarvoor Velders de wetenschappelijke basis legde, spraken wereldleiders af om het gebruik van de HFK's sterk terug te dringen. Vanaf ongeveer 2040 mag maximaal 15 procent van de huidige hoeveelheid worden gebruikt.

De verwachting is dat de bijdrage aan opwarming van de aarde wordt teruggedrongen tot minder dan 0,1 graden Celsius in 2100. Maar, zegt Velders: "Eerst zien, dan geloven. Voor hetzelfde geld komen er allerlei hittegolven en worden andere beslissingen genomen."

Hoe groot is de impact van jouw airco?

Een 'single split airco' die één kamer koelt, verbruikt gemiddeld 150 kilowattuur als hij 200 uur aan staat. De CO2-uitstoot die daarmee gepaard gaat, is volgens gegevens van Milieu Centraal 70 kilo. Een gemiddelde boom doet er meer dan drie jaar over om dat op te nemen.

Volgens Van den Dobbelsteen en Velders moet er meer gebruik worden gemaakt van duurzame energiebronnen zoals zonne-energie. Ook moeten huizen beter geschikt worden gemaakt voor hoge temperaturen, zeggen ze. Velders: "Koeling via airco is een lapmiddel achteraf." 

Nog een oplossing: veel groen in de bebouwde omgeving. "Dat zorgt voor verkoeling, door schaduwwerking en verdamping", zegt Van den Dobbelsteen. "Planten zijn natuurlijke airco’s."

Er zijn ook technische oplossingen. "Sommige bedrijven ontwikkelen steeds energie-efficiëntere airco's", vertelt Velders. Hoewel hij sceptisch is. "Hoe snel die de standaard worden, zal een kostenkwestie zijn." 

En op de korte termijn? Van den Dobbelsteen: "Zonwering. Ik heb zelf schermen aan de binnenkant van mijn ramen gehangen die zo goed mogelijk reflecteren en isoleren, waardoor er weinig warmte binnenkomt. Het wordt voor een groot deel gereflecteerd naar buiten. Aan de buitenkant zou dat nog beter zijn. Dan komt de warmte niet meer binnen."

Natuurlijk kun je ook ouderwets de gordijnen en ramen overdag gesloten houden, of een ventilator gebruiken. Zet er een paar koude flessen water voor, en hij werkt nog beter.