Dit moet je weten over het VN-klimaatrapport dat vandaag verschijnt

1. Wat is het IPCC?

IPCC staat voor Intergovernmental Panel on Climate Change, of in het Nederlands: de Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering.

Het IPCC is de organisatie van de Verenigde Naties die de bestaande kennis over klimaatverandering verzamelt. IPCC-wetenschappers doen zelf geen onderzoek, maar pluizen alle belangrijke recent verschenen wetenschappelijke artikelen over klimaatverandering uit. Met die informatie schrijven ze een rapport waarin de laatste stand van de klimaatwetenschap staat.

De rapporten verschijnen om de 6 à 7 jaar. Ze zijn bedoeld voor overheden en ambtenaren, die hierop het klimaatbeleid baseren, maar worden ook gebruikt door wetenschappers en (milieu)organisaties.

2. Wie zitten er in het IPCC?

Aan ieder rapport werken andere wetenschappers mee, die worden geselecteerd uit de 195 lidstaten. In het geval van het huidige rapport gaat het om 234 wetenschappers van over de hele wereld.

De Nederlandse Aimée Slangen, die onderzoek doet naar zeespiegelstijging bij het NIOZ, is hoofdauteur van het hoofdstuk over oceanen, ijs en zeespiegelstijging. Dat doet ze vrijwillig. "Dit kan alleen als je werkgever het belang van het IPCC inziet, want ik ben er de afgelopen drie jaar naast mijn gewone werk weken mee bezig geweest. Het is pittig druk."

3. Hoe komt zo'n rapport tot stand?

De rapporten bestaan uit drie verschillende delen waaraan drie verschillende werkgroepen werken. Het deel dat vandaag verschijnt is geschreven door werkgroep 1, die de natuurwetenschappelijke kant van klimaatverandering onderzoekt. In totaal is het rapport gebaseerd op meer dan 14.000 wetenschappelijke artikelen.

Slangen heeft met zo’n twintig andere wetenschappers aan haar hoofdstuk gewerkt. Ze hebben alle artikelen die recent zijn gepubliceerd over hun onderwerp bekeken. "Als alle artikelen zeggen dat de zeespiegelstijging X wordt, dan zeggen wij dat we een groot vertrouwen hebben dat het richting X gaat. Maar als het half-half is, hebben we gematigd vertrouwen. En bij één artikel is er weinig vertrouwen."

Van het rapport wordt vervolgens een samenvatting gemaakt. "Die samenvatting moet door alle regeringsdelegaties zinnetje voor zinnetje worden goedgekeurd", vertelt Leo Meyer, die al sinds de jaren 90 vanuit de Nederlandse overheid betrokken is bij het IPCC. "Als ze iets anders geformuleerd willen hebben, kijken de wetenschappelijke auteurs mee om te zien of het wel klopt."

4. Hoe politiek is dit proces?

Tijdens de goedkeuringssessies van de samenvatting kunnen de regeringsdelegaties vragen stellen aan de wetenschappers. "We willen graag dat alle regeringen de samenvatting onderschrijven. Dat maakt het rapport sterker", zegt Slangen. "Sommige landen vragen om dingen eruit te halen, maar dat gaat in principe niet gebeuren. De wetenschap staat voorop. Er wordt niet een of andere politieke boodschap verkondigd."

Leo Meyer: "Uiteindelijk moet er consensus zijn of men moet knarsetandend akkoord gaan. Dat levert enorm draagvlak op voor de conclusies, waardoor ze breed gebruikt kunnen worden in klimaatonderhandelingen. Dat is het succesrecept van het IPCC."

Mocht een land het er echt niet mee eens zijn, dan is er nog een laatste redmiddel: de voetnoot. Daarin staat dat een delegatie het niet eens was met die bepaalde zin, maar namen worden niet genoemd. Meyer: "We doen niet aan naming & shaming."

5. Wat gebeurt er vervolgens met het rapport?

In het rapport staan geen aanbevelingen over wat regeringen het beste kunnen doen om klimaatverandering tegen te gaan. "Regeringen moeten zelf conclusies trekken", zegt Meyer. "En de komende twee rapporten van het IPCC brengen in kaart wat de gevolgen en kosten zijn van keuzes die regeringen maken."

Slangen: "In het rapport staat wat er gebeurt als de CO2-uitstoot hoog is en wat er gebeurt als de CO2-uitstoot laag is. Het gaat dus om verschillende scenario’s. Het is vervolgens aan beleidsmakers om te kiezen welk pad ze willen volgen."

6. Hoe belangrijk is dit rapport?

De vorige serie IPCC-rapporten verschenen in 2013-2015 en vormden de wetenschappelijke basis voor het Parijsakkoord. De rapporten zijn dan ook zeer invloedrijk, zegt Meyer. "Het Klimaatakkoord in Nederland en de Green Deal van Frans Timmermans in Europa waren er niet geweest zonder de rapporten van het IPCC."

"Toen het IPCC in 1990 met het eerste rapport kwam, was het nog een niche voor een groepje wetenschappers en ambtenaren die erin geïnteresseerd waren", vervolgt hij. "Inmiddels is dat veranderd, want iedereen begint wel te merken dat er iets loos is met het klimaat."

Slangen: "De laatste jaren zie je dat overheden meer actie ondernemen tegen klimaatverandering en mensen zich meer bewust worden van het probleem. Wat dat betreft gaat het goede kant op, er is hoop. Maar die actie moet wel worden doorgezet."