Alle ballen op de boosters: hoe belangrijk is die derde prik nou echt?

Het moge duidelijk zijn: aanvankelijk had Nederland niet zo'n haast met de booster. Terwijl ze in Groot-Brittannië al in september waren gestart met de derde prik en België in oktober, deed Nederland het rustig aan. Pas in november werden de eerste boosters in ons land gegeven.

Veel te laat, vonden velen op sociale media. Een enkeling deelde daarbij een grafiek waarop te zien was dat de besmettingscijfers onder ouderen in ons land hard opliep, terwijl in de landen om ons heen weinig te zien was. Hét bewijs dat boosteren bij 80-plussers zin had, zo werd aangenomen.

Wat is er veranderd?

Het beleid wijzigde en ouderen zouden in versneld tempo een booster krijgen. Inmiddels zijn we nóg een stapje verder en wordt iedere volwassene geadviseerd een booster te nemen. Wat is er in de afgelopen twee en een halve maand maand veranderd? Waarom is Nederland zo laat begonnen en moeten we nu opeens vaart maken?

Minister Hugo de Jonge ging - en gaat nog steeds - af op het advies van de Gezondheidsraad. Die raad adviseerde in september om met het boosteren te wachten. De bewindsman wil nu van de raad weten waarom de raad eerst niet, en toen wel adviseerde om te boosteren.

Bescherming met twee prikken

Terug naar de noodzaak voor de derde prik. Hoe goed ben je eigenlijk beschermd met twee prikken? Die vraag is nu met de nieuwe omikronvariant niet meer zo makkelijk te beantwoorden. Tot op heden is bekend dat de antistoffen die je lichaam aanmaakt na een vaccinatie, langzaam afnemen - maar niet helemaal verdwijnen. 

De afname begint meestal na zo'n 4 tot 6 maanden. Eerst ben je voor 92 procent beschermd tegen een infectie, na een half jaar is dat zo'n 50 procent. Het gaat dan zowel om de kans dat je corona krijgt als de kans dat je het virus kan overdragen. Let op: het gaat hier dus nog niet om de omikronvariant, maar om de varianten die in de zomer rondgingen.

De bescherming tegen ziekenhuisopname is - tot op heden - een stuk hoger. Hieronder zie je de percentages voor 70-plussers en 70-minners.

Hoe ouder je bent, hoe groter de kans dat je in het ziekenhuis kan komen. Vandaar de keus - aanvankelijk - om alleen ouderen een booster te geven.

Omikron verandert alles

Toch kiezen we ervoor om alle volwassenen een derde prik aan te bieden. Waarom? Het korte antwoord: omikron.

Zoals gezegd: omikron verandert álles. Van Dissel zei gisteren: het lijkt erop dat mensen die gevaccineerd zijn met AstraZeneca op dit moment net zo veel kans hebben om besmet te raken met de nieuwe coronavariant als ongevaccineerden. Met andere woorden: mensen die gevaccineerd zijn met AstraZeneca zijn nu al de pineut. 

Mensen die gevaccineerd zijn met Pfizer zouden nog wel enigszins beschermd zijn, vermoedelijk zo'n 40 procent. Het zijn allemaal voorlopige cijfers uit het buitenland, 'verkenningen' noemt de RIVM-directeur ze, maar alles wijst erop dat de vaccins veel minder werken tegen een besmetting met omikron.

In hoeverre de twee prikken je nog beschermen tegen ziekenhuisopname is nog niet bekend.

Derde prik helpt, in ieder geval op korte termijn

Maar werkt een derde prik dan wel tegen omikron? Het antwoord is ja, in ieder geval op korte termijn. Twee weken na het geven van een booster is de vaccineffectiviteit 80 procent tegen het oplopen van de infectie. Onduidelijk is hoe lang het effect van de booster aanblijft.

Van Dissel adviseert iedereen zo snel mogelijk een booster te nemen, voordat omikron zich in rap tempo gaat verspreiden. In Engeland zorgt omikron iedere 2,5 tot 3 dagen voor een verdubbeling van het aantal besmettingen. In Denemarken is het beeld vergelijkbaar.

In onderstaande grafiek zie je de verschillen tussen de meest voorkomende varianten.

Tsunami

"Het is duidelijk dat er een tsunami op ons afkomt", zegt immunoloog Huub Savelkoul. "De omikronvariant gaat ons compleet overspoelen, misschien al over een paar weken."

De vraag is wat je kunt doen. "Je kunt de dijk verhogen om dat water tegen te houden. Die dijk verhoog je met vaccinatie", zegt de immunoloog. "Dus mijn pleidooi zou zijn: booster nou zo snel mogelijk, iedereen, en wat mij betreft zelfs ook kinderen, om die dijk zo hoog mogelijk te houden, zodat je zoveel mogelijk water tegenhoudt."

600 ziekenhuisopnames per dag

RIVM-directeur Van Dissel bekeek een Britse studie waarin berekend werd dat de omikronvariant tot 2400 ziekenhuisopnames per dag kan zorgen. Om een vergelijking te kunnen maken met Nederland, deelde hij dat getal door vier (naar inwonertal). Volgens hem zou het betekenen dat de omikronvariant in ons land tot 600 ziekenhuisopnames per dag kan leiden, waarvan ongeveer 100 op de intensive cares. Hij noemde dit het 'meest optimistische scenario'.

Diederik Gommers, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC), reageerde daar weer op, bij Radio 1. "Dan ga je richting de 1700 tot 2000 ic-patiënten met Covid. Zoveel bedden hebben we niet", zei hij.

GGD heeft 9000 extra mensen nodig voor boosters

De GGD'en hebben 9000 extra mensen nodig voor de versnelling van de boosterprikcampagne. De totale GGD-capaciteit voor de prikcampagne moet groeien van 18.000 naar zo'n 27.000 mensen.

Demissionair coronaminister Hugo de Jonge kondigde deze week aan dat de boosterprikcampagne versneld wordt. Dat wil zeggen dat alle 18-plussers uiterlijk in de tweede helft van januari een boosterprik krijgen aangeboden.

Op de website ggdreservisten.nl zijn tot dusver zo'n 12.000 aanmeldingen binnengekomen van mensen die willen helpen bij de boosterprikcampagne. Maar of al deze mensen geschikt zijn om te helpen wordt nog uitgezocht, aldus een woordvoerder van de GGD. "Er wordt gekeken of ze voldoende gekwalificeerd zijn. Of ze bevoegd zijn om medische handelingen uit te voeren, ervaring hebben en of ze voldoende uren per week beschikbaar zijn." Uitzendbureaus helpen de GGD met de selectie.