Met 57 Oekraïners en een hond in een oude school in Best, zo gaat dat eraan toe

Het is rustig op het schoolplein van de voormalige basisschool De Schakel in Best. Bij het fietsenhok staat een vrouw te bellen. Een kindje probeert, knijpend in de hand van haar moeder, te fietsen. 

Ze valt om. Ze staat weer op. Valt weer om. Staat weer op. 

Dat vallen, dat opstaan: het is misschien wel symbolisch voor de Oekraïense vluchtelingen die hier sinds een maand wonen in de klaslokalen van de school. "Vaak gaat het goed", vertelt de 41-jarige Irina, die uit Odessa komt en hier sinds een maand met haar man en hun vijf kinderen (tussen de 5 en 18 jaar oud) woont. "De kinderen gaan naar school, wij doen de was, maken de douches en wc's schoon, leren Nederlands, werken in de tuin van het schoolplein."

Maar afleiding werkt niet elk uur van de dag. Want hier in het Brabantse Best is dan wel geen oorlog – in hun thuisland is het dat wel. Er is dan ook geen Oekraïner die hier niet met zijn of haar telefoon in de hand loopt, vertelt Monique Luisman, die verantwoordelijk is voor de crisisbeheersing bij de gemeente Best. "Wifi is de eerste levensbehoefte. Dat hadden we vrij snel door. Het is vaak hun enige lijntje met hun dierbaren die daar nog zijn of ergens anders worden opgevangen."

Monique draagt een geel hesje met 'gemeente' erop. Ze is er bijna elke dag, als aanspreekpunt, of, hoe Irina haar noemt, 'moeder van de Oekraïners'. Het was Monique die zei 'kom maar op' toen bekend werd dat er een vluchtelingenstroom aan zou komen. "We deden het in 2015 met Syrische vluchtelingen, dus we kunnen het nu weer." De Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost, waar Best onder valt, heeft toegezegd voor 2000 mensen een plek te vinden.

In twee weken tijd werd het schoolgebouw, dat gepland stond voor de sloop, door aannemers, inwoners en gemeentemedewerkers omgetoverd ('echt, het leek net toveren') tot woningen voor elf gezinnen, met drie, vier of vijf kinderen en soms opa's en oma's erbij. Er werden vier douches gebouwd en er werd gepoetst tot de stank van leegstand weg was. 

Het gaat goed

In totaal wonen er 57 mensen en één hond, een chihuahua. Mocht eigenlijk niet, er zijn vrij strikte woonregels, ze hangen op de prikborden in de gang, maar, zo merkte ook Monique: de praktijk is altijd weerbarstiger. "Een bewoonster had het hondje mee naar binnen gesmokkeld, daar was het klein genoeg voor. We zeiden: 'Als het goed gaat, dan mag hij blijven'." En dat mag hij.

Het was 30 maart toen Monique en haar collega's moe doch tevreden in elke kamer een vaas vol tulpen neerzetten. Een dag later betrokken de eerste Oekraïners hun nieuwe plek – die er is zolang dat nodig is. 

Toegegeven, Alexandra (34) had haar bedenkingen toen ze op haar tijdelijke opvanglocatie in Eindhoven hoorde waar ze heen zou gaan. Een school? Waar moeten ze dan slapen? Op de tafels? "Maar het is perfect." Hier kunnen ze leven, dag voor dag. 

Goede harten 

Alexandra en Irina vertellen hun verhaal in de aula, die als gemeenschappelijke ruimte dient. "De mensen hebben goede harten hier", Irina zegt het wel een paar keer, en Alexandra zegt: "Overal is aan gedacht. Kinderstoeltjes. Maandverband. En dan krijgen we weer een tuinset van iemand, dan weer handdoeken, of een wijkbewoner komt een zelfgebakken taart brengen." 

Alexandra's jongste was op de dag dat ze in Best arriveerden, jarig. Ze werd 1; het was haar eerste verjaardag. De burgemeester van Best bracht een cadeautje. "Zo lief." 

Irina: "Maar het is ook ongemakkelijk, hè."

Alexandra knikt: "Ja, ja. Dat je je bezwaard voelt. Dat voel ik ook." 

Irina: "Je wilt het niet. Afhankelijk zijn."

In de kasten waarin basisschoolkinderen voorheen hun gymkleren en broodtrommels opborgen, liggen nu gedoneerde kleren en spelletjes, Mens-erger-je-niet, ganzenbord. In de hoek staat een piano. Tijdens de verbouwing wilde Monique het gevaarte bijna naar de stort brengen. Ze bedacht zich op tijd. "Muziek brengt sfeer", zegt Alexandra. "Troost." Haar dochtertje kan al wat liedjes spelen.

Aan de muur hangt een tv. "We kijken Oekraïense of Nederlandse programma's", vertelt Irina, "of we houden een bioscoopavond. En 's ochtends zetten we er muziek op om de dag goed te beginnen." Nieuws kijken ze er niet op: niet iedereen wil daarmee geconfronteerd worden. 

Zwaar

Want hier is het goed, maar in hun hart voelt het zwaar, zegt Alexandra. Ze drukt even met haar hand op haar borstkas. Haar man is nog in Oekraïne, er hangen foto's van hem – een lachende, jonge vader – aan de muur van het vertrek waar ze met haar twee kinderen en moeder verblijft. Wat het is: ze wil niet huilen maar het gebeurt soms toch. Tranen zijn dan niet te sturen of te stoppen. 

"Van de week was het zwaar", vertelt ze. "Een bewoner hier kreeg te horen dat haar beste vriendin was overleden bij een bombardement. Dat was zo hard."

Ze zijn even stil. Dan zegt Irina: "We omringen elkaar dan. Dat is het enige wat je kunt doen. Elkaar omringen."

En tegelijkertijd proberen ze het leven door te laten gaan. Ze leren Nederlands. Zoeken werk. Maken de vertrekken schoon, ook het kantoor van Monique en haar collega's – waar Monique zich dan weer bezwaard over voelt. "Doe niet zo gek, joh", zegt ze dan, in het Engels, wuivend met haar handen. "Dat hoeft toch helemaal niet, dat kunnen we zelf." Maar de bewoners stáán erop. 

De kinderen gaan sinds twee weken naar de Oekraïense school in Eindhoven en worden met een busje opgehaald. Irina: "'s Avonds zeggen ze wel dat ze thuis missen, maar school doet ze goed. Ze spelen, ze lachen – we lachen hier allemaal ook wel. En mijn dochter tekent veel. Maar ze tekent ook moeilijke dingen. Wil je ze zien? De tekeningen?"

Met lichte tred loopt ze naar een knalblauwe deur, daarachter zit een ruimte die in niets nog op een klaslokaal lijkt, op het systeemplafond en de grijze stenen muur na. De vaat staat te drogen, er liggen paaseitjes, leesboeken, een roze schriftje, Big dreams staat erop.

Kindertekening

Aan de muur hangt een kindertekening, zoals daar misschien ook wel hing toen op deze plek nog les werd gegeven. Alleen tekende de 10-jarige dochter van Irina geen huis, geen vogels, geen zon. Ze tekende 'het kwaad'. Kogels, donkere kleuren, veel zwart, flitsen (bommen, vuur, zo legde ze aan haar ouders uit). 

De tekening hangt boven haar bed. Naast een lichtblauwe dromenvanger. Volgens oude legendes werken dromenvangers beschermend, ze laten goede dromen door, en – misschien nog belangrijker: ze vangen de nachtmerries op.