Zoals Hazes je kind mee op verboden vakantie nemen: zo werkt de leerplicht

1. Laten we bij het begin beginnen: vanaf wanneer geldt de leerplicht en wat mag er wél tijdens schooltijd?

Als een kleuter vijf kaarsjes op de verjaardagstaart heeft uitgeblazen, gaat de leerplicht gelden. Stel: een kind wordt 5 op 23 april. Dan gaat op de 1 mei die daarop volgt de leerplicht in. Op de eerste dag van de maand die erop volgt dus. 

Is er een familielid dood of gaat er juist iemand trouwen, dan kunnen ouders aan de directeur van de school vrij vragen, voor maximaal tien dagen. Wil je je kind langer thuishouden, dan wordt de aanvraag doorgestuurd naar de leerplichtambtenaar van de gemeente waarin je woont.

Wij spreken een van de leerplichtambtenaren van de gemeente Rotterdam. (De gemeente wil niet dat diens naam wordt genoemd.) "Volgens de wet geldt dit soort verlof voor bloedverwanten en aanverwanten. Maar wat nou als iemands buurvrouw doodgaat, die drie dagen per week op de kinderen paste? Een persoonlijke situatie vraagt soms om maatwerk. Ik adviseer scholen altijd sowieso even met ons te sparren."

2. Helder. Maar hoe zit het met vakanties, tripjes naar de VS bijvoorbeeld?

André Hazes en Monique Westenberg reisden vorig jaar met hun zoontje (toen 5) dus twee weken door de Verenigde Staten. In juni zei André tegen RTL Boulevard: "Ik heb mondeling goedkeuring gekregen en een paar dagen voor mijn reis is dat afgekeurd."

De rechtbank Rotterdam laat vanmiddag weten dat de toestemming volgens Hazes van school kwam. Maar niet van de leerplichtambtenaar. Dat had wel gemoeten. Net als bij overlijdens en huwelijken, moeten ook vakanties langer dan tien dagen goedgekeurd worden door die ambtenaar.

Wanneer je vanwege je werk in geen enkele schoolvakantie twee weken aaneengesloten weg kunt met je gezin, kun je voor korte vakanties toestemming vragen aan enkel de schooldirecteur om op een ander moment weg te gaan.

Dit mag nooit binnen twee weken na de zomervakantie. Het mag per schooljaar hooguit 1 keer.

De ervaren leerplichtambtenaar die wij spreken zegt hierover: "Ik kan zelf eigenlijk geen enkel beroep verzinnen waarin je niet twee weken weg kunt. Heb je bijvoorbeeld een camping, dan zijn de meivakantie en de zomervakantie natuurlijk erg lastig. Maar ga dan in de kerstvakantie. Is die ook lastig? Regel dan een keer vervanging."

Monique Westenberg – de vriendin van Hazes - gaf eerder aan dat er een uitzondering is voor ondernemers. Op de website van de Rijksoverheid staat daarover: "Als ondernemer moet u kunnen aantonen dat u een groot deel van uw inkomsten mist als u tijdens schoolvakanties op vakantie gaat."

Stel dat een schooldirecteur overstag gaat, dan blijft overeind: wil je langer weg dan tien dagen, dan moet de leerplichtambtenaar dat goedkeuren. 

3. Hoe zit het met een dagje eerder vertrekken om zwarte zaterdag te vermijden?

"Dat mag ook niet." Maar wordt het ook gemeld bij de leerplichtambtenaar? "Wanneer iemand binnen vier weken 16 uur ongeoorloofd verzuimd heeft, moet de school dat melden. Maar het mag ook al bij een dag, die laatste dag voor de zomervakantie dus bijvoorbeeld. Of het daadwerkelijk gebeurt hangt dus af van de school." 

Je meldt je kind ziek op een dag waarvoor je verlof vroeg. En dat verzoek werd afgewezen. Dan kunnen de alarmbellen weleens gaan rinkelen: "Wordt dat gemeld, dan kan een leerplichtambtenaar langsgaan en proces-verbaal opmaken."

Het OM bepaalt of er vervolgd wordt. De richtlijn voor boetes is 100 euro per kind per dag, met een maximum van 500 euro per week per gezin."

Ga je vaker de fout in, dan kan de boete hoger uitpakken. "Het kan in zeer uitzonderlijke gevallen uiteindelijk oplopen tot een maand celstraf. Het wordt zwaar aangerekend, je onthoudt je kind dan het recht op onderwijs."

Afgelopen juni vertelde Hazes tegen RTL Boulevard over de 'verboden' vakantie. 

4. Welke verhalen hoort een leerplichtambtenaar zoal?

"Als ik op donderdag vertrek, ben ik veel goedkoper uit dan op zaterdag, horen we vaak. Geen geldige reden natuurlijk. Ik had de tickets al geboekt is ook geen geldig argument."

De ambtenaar vervolgt: "Een vader boekte eens zijn vakantie toen zijn kind nog 4 jaar was. Hij had er niet bij stilgestaan dat het vlak voor die vakantie 5 zou worden, tot mensen uit zijn omgeving hem daarop wezen. Annuleren kon niet meer. Hij heeft toen verlof aangevraagd, maar niet gekregen. Hij heeft toen het risico genomen en is wel op vakantie gegaan. Ik geloof echt dat hij er aanvankelijk niet bij stilstond, maar hij heeft wel een boete gekregen."

5. Tot slot: hoe vaak worden mensen nou betrapt op het doen van een 'Hazesje'?

Voor luxeverzuim, zoals het officieel heet, werd in het schooljaar 2019-2020 in totaal 1207 keer een zogeheten proces-verbaal opgemaakt door leerplichtambtenaren, blijkt uit cijfers van de overheid. Zo'n proces verbaal is een rapport dat naar het OM gaat.

In 2020-2021 – midden in de coronapandemie, toen op vakantie gaan amper kon – daalde dat aantal naar 506.

Het laatste schoolaar waarover cijfers bekend zijn is 2021-2022. Toen werd er 1540 keer proces-verbaal opgemaakt. "Wat we toen vaak hoorden was: we mochten al zolang niet weg. Maar dat gold natuurlijk voor alle Nederlanders."

Het OM bepaalt of ouders worden vervolgd. En dan kan het dus tot een sanctie komen, zoals bij Hazes. Of hij en Monique de 900 euro zullen missen valt te betwijfelen.

Zelf zei hij eerder al dat de vakantie het gezin Hazes hechter maakte: "Door die reis zijn we nu zo en heb ik het allergelukkigste kind op aarde. Ik mag het eigenlijk niet zeggen, maar ik draag de consequenties met heel veel liefde."