Snoeiharde conclusies afhandeling toeslagenaffaire: 'Stevig ingrijpen noodzakelijk'

Voor gezinnen die slachtoffer zijn geworden van het toeslagenschandaal moet het veel makkelijker worden om hun geleden schade hersteld te krijgen, staat in het advies aan het kabinet. Verder moeten ouders die hun verhaal kwijt willen en hulp willen bij herstel, daarvoor terecht kunnen bij de Stichting Gelijkwaardig Herstel. 

Ouders die zelf hun recht willen halen, krijgen daarvoor een advocaat toegewezen. Zo moeten alle gedupeerden van de toeslagenschandaal voor eind 2027 geholpen zijn.

'Sneller en beter'

In het advies wordt de conclusie getrokken dat de overheid meer heeft beloofd dan ze kan waarmaken en dat ze veel ouders nog altijd met te veel wantrouwen tegemoet treedt. 

Hoe zit het eigenlijk met het schadeherstel?

• Ruim 68.000 mensen hebben zich gemeld als gedupeerde van het toeslagenschandaal
• Van hen zijn ruim 40.000 mensen inmiddels erkend als slachtoffer
• Zij hebben in allemaal in ieder geval 30.000 euro schadevergoeding gehad
• Voor de meeste mensen gaat het herstel van de schade daarmee goed, constateert ook de adviescommissie
• Ongeveer 10.000 mensen hebben bezwaar tegen hun beslissing aangetekend, bijvoorbeeld omdat zij niet erkend zijn als gedupeerde of denken meer schade te hebben geleden dan 30.000 euro
• Voor hen gaat het proces nu vaak zeer moeizaam: reactietermijnen op vragen en verzoeken worden door de overheid overschreden, ouders voelen zich niet gehoord en niet geholpen en er is onduidelijkheid door verschillende manieren om daadwerkelijk geleden schade te bepalen.

Met 'twee duidelijke routes' moet het herstel voor ouders die een verzoek doen voor aanvullend schadeherstel sneller en gemakkelijker worden, adviseert de commissie die onder leiding staat van CDA'er Chris van Dam.

Van Dam gaf tijdens een persmoment uitleg over de bevindingen van de commissie:

Ouders die behoefte hebben aan hulp en aan het doen van hun verhaal om zo ook naast financieel herstel ook 'emotioneel herstel' te krijgen, moeten die ruimte krijgen. Ouders die geen behoefte hebben aan het doen van hun verhaal, kunnen zelf, met behulp van een advocaat, een verzoek voor aanvullende schade indienen.

Stichting Gelijkwaardig Herstel

Opvallend is dat de adviescommissie voor het bieden van een luisterend oor en het helpen bij emotioneel herstel expliciet kijkt naar de methode van de Stichting Gelijkwaardig Herstel, die werd opgericht door prinses Laurentien. Volgens de commissie heeft die stichting 'simpelweg de beste methodiek'.

Ook voor de methode om de precieze schade te bepalen die ouders hebben geleden, kijken de adviseurs naar de methode die is opgetuigd door de Stichting Gelijkwaardig Herstel. Wel moet de Stichting daarvoor flink opschalen en zorgen dat hun bestuur op orde is.

Op de rem

Eerder trapte het ministerie van Financiën juist op de rem bij de 'methode-Laurentien' omdat die in een pilot wel heel duur bleek uit te pakken. Gemiddeld kregen slachtoffers via die route 128.000 euro schadevergoeding, een stuk meer dan ouders die een schadetraject via het ministerie doorliepen.

Vervolgens kwam de stichting in opspraak omdat over de prinses verhalen verschenen over grensoverschrijdend gedrag tijdens de hersteloperatie in de kinderopvangtoeslagaffaire. In augustus stapte Laurentien daarom op als voorzitter van de SHG.

Maar de cultuur bij het ministerie van Financiën en bij de Belastingdienst, waarbij te veel de nadruk ligt op 'controle en rechtmatigheid', botst met de belofte van 'ruimhartigheid' die aan toeslagenouders is gedaan, constateert de commissie. Het ministerie wordt daarom fijntjes geadviseerd 'een terugtrekkende beweging' te maken en niet meer '100 procent controle te doen' op de schikkingsvoorstellen die worden gedaan. 

De manier van werken van het ministerie en de Belastingdienst is een groot goed als het gaat om de financiële houdbaarheid van Nederland, maar 'een draak als het gaat om de behandeling van individuele toeslagenouders'.