Hoe het kabinet heel voorzichtig een kritischer toon aanslaat richting Israël
De laatste weken lijkt het kabinet zich iets steviger uit te spreken tegen het gedrag van Israël in de Gazastrook. Minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken ontbood zelfs de Israëlische ambassadeur. Is er iets veranderd in de pro-Israëlische houding van het kabinet?
De verandering van toon is een opstelsom van gebeurtenissen van de afgelopen weken, zo valt te horen in Den Haag. Dat begint met de Israëlische afsluiting van de Gazastrook voor de aanvoer van voedsel, medicijnen en andere hulpgoederen een maand geleden. Maar vooral de aanval op een konvooi hulpverleners leidt tot een andere opstelling.
'Afschuwelijk en onacceptabel'
Bij de beschieting van een konvooi ambulances op 23 maart bij Rafah komen vijftien hulpverleners om het leven. Minister Klever (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp) veroordeelt de aanval in ongebruikelijk harde woorden: "Afschuwelijk en onacceptabel."
Als meer details over het incident naar buiten komen, doet minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken daar nog een schepje bovenop. Duidelijk wordt dat de ambulances reden met de zwaailichten aan, en dus duidelijk herkenbaar waren. Toch werden ze onder vuur genomen door het Israëlische leger. In het tv-programma Buitenhof noemt Veldkamp dit 'buitengewoon ernstig'. Hij concludeert dat mogelijk sprake is van schending van het oorlogsrecht.
Het is een ander geluid dan tot dan toe van het kabinet te horen is geweest. Maar het gaat sommigen nog niet ver genoeg. Hulporganisaties die afgelopen maandag op bezoek zijn bij premier Schoof en minister Veldkamp hopen op een hardere toon, en zijn na het gesprek teleurgesteld.
Deze organisaties – Oxfam Novib, Amnesty International, Artsen zonder Grenzen, Save the Children en Pax – hopen op een steviger afwijzing van het Israëlische optreden in de Palestijnse gebieden. Na afloop laten ze weten teleurgesteld te zijn dat door het kabinet geen verdere consequenties worden verbonden aan het Israëlische beleid.
'Onhandig en prematuur'
Ook een deel van de oppositie vindt het optreden van Veldkamp te slap, en vindt dat het kabinet concrete maatregelen moet nemen tegen Israël. Voor de minister is het balanceren, want een deel van de coalitie is uitgesproken pro-Israël. PVV-leider Geert Wilders haalt dinsdagmiddag uit naar Veldkamp, en noemt zijn uitspraak over mogelijke schending van het oorlogsrecht ‘onhandig en prematuur’.
Bekijk hier die reactie van PVV-leider Geert Wilders:
De kritiek van Wilders op Veldkamp is glashelder. Maar een betrokkene merkt op dat de PVV-leider soms nog wel steviger uit de hoek kan komen, en dat deze reactie voor zijn doen vrij mild is. Als diezelfde middag bekend wordt dat Veldkamp de Israëlische ambassadeur op het matje roept, houdt Wilders zich stil. Terwijl hij er normaal bepaald niet voor terugdeinst een pinnige tweet te versturen.
Woensdag moet de Israëlische ambassadeur tekst en uitleg komen geven over het optreden van zijn land in de Gazastrook en de aanval op het hulpkonvooi. Volgens Veldkamp is Nederland de eerste EU-lidstaat die een Israëlische ambassadeur ontbiedt sinds het voorval.
Kijk hier de uitleg van minister Veldkamp terug:
In de Tweede Kamer klinkt niet alleen applaus voor deze actie. Kamerlid Kati Piri van GroenLinks-PvdA zegt weinig te merken van een kritischer houding ten opzichte van Israël. Het ontbieden van de ambassadeur is volgens haar niet meer dan een 'schaamlap'. "Het is triest dat het zestien maanden heeft geduurd om deze stap te nemen."
In het debat in de Kamer donderdag zegt Veldkamp te worstelen met het Israëlische optreden in Gaza, maar voelt hij niets voor stappen zoals sancties tegen Israël, zoals de oppositie voorstelt. Hij wijst er wel op dat deze week de regels voor de export van militaire goederen naar Israël zijn aangescherpt.
Met Europese partners
Het blijft de inzet van het kabinet om echt iets te verbeteren aan de situatie in de Gazastrook. En de overtuiging is nog steeds dat de kans groter is om nog invloed te hebben als je de diplomatieke kanalen openhoudt. Als Israël doorgaat op de ingeslagen weg en dit tot sancties moet leiden, zo valt te horen in kabinetskring, dan zal Nederland dat nooit alleen doen, maar altijd in overleg met Europese partners.
Het optreden van Israël gaat wel steeds verder. Volgens betrokkenen zat de hardere toon van het kabinet er daarom aan te komen. Lang kon Israël rekenen op grote steun uit Den Haag vanwege het 'recht op verdediging' na de aanslagen van 7 oktober. Uit geheime documenten bleek eerder ook al dat het kabinet worstelde met de kritiek op Israël.
"Het geweldsincident met de ambulance heeft in Den Haag iets veranderd aan die bijna onvoorwaardelijke steun", zegt politiek verslaggever Roel Schreinemachers. "De VVD stelt zich iets kritischer op, NSC schuift een beetje. Daarom is er politiek iets meer ruimte voor kritiek op Israël. Die ruimte heeft Veldkamp nu genomen."
"De openlijke, harde kritiek op Israël was wel een gewaagde stap met een kabinet waar de PVV en BBB in zitten. Maar het gevoel overheerste dat het kabinet niet kon zwijgen na wat er is gebeurd", aldus Schreinemachers.
"Met gemengde gevoelens is daarom ook afgelopen week gekeken naar extreme uitspraken van verschillende Israëlische ministers. Het maakt het steeds moeilijker om de kant van Israël te kiezen. Vooralsnog blijft dit kabinet pro-Israël, maar de toon wordt wel kritischer."
