Klungelige keukentafelbelegger riskeert vaak zijn spaarpot

Dat blijkt uit een onderzoek van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). In de afgelopen twee jaar is het aantal huishoudens dat belegt met meer dan 20 procent gegroeid. De belangrijkste reden is dat sparen bij een bank niets oplevert.

Ze worden ook gelokt door de beurskoersen die record na record verbreken. Als die koersen ineens omlaag gaan, dan is Leiden in last. Bij de AFM zien ze al 'tekenen van oververhitting', zegt bestuursvoorzitter Laura van Geest.

De huidige situatie op financiële markten doet haar denken aan een actieve vulkaan zoals die op La Palma. "Meestal is het alleen wat rook, maar nu ook gerommel. En dan is het hopen dat het bij een pluimpje blijft en dat er geen uitbarsting komt", aldus Van Geest.

Te weinig spreiding

Van de 1,9 miljoen Nederlandse huishoudens die beleggen is ruim twee derde een zogeheten execution-only-belegger. Dit zijn particulieren die zonder hulp van een adviseur of bank beleggen. 

Van deze 1,2 miljoen execution-only-beleggers klungelt ongeveer een derde maar wat aan. Veelgemaakte fouten zijn te weinig spreiding of te veel risicovolle producten in de portefeuille. "En dat verkleint de kans dat je je doel gaat halen", legt Tamara van der Ster uit. Zij leidde het onderzoek van de toezichthouder. 

Geld dat nodig is voor later

Ruim een derde van de zelf opererende beleggers doet dit met geld dat ze vroeg of laat nodig hebben, blijkt uit het onderzoek. Het gaat dan om geld dat belegd wordt om later rond te kunnen komen na je pensioen, of als spaarpotje voor het vervangen van een auto of wasmaschine. 

Bij een op de acht keukentafelbeleggers is sprake van de gevaarlijke mix van 'suboptimaal' beleggen, zoals de AFM het verwoordt, met geld dat eigenlijk niet gemist kan worden. Omgerekend gaat het dan dus om zo'n 120.000 huishoudens. Opmerkelijk is dat leeftijd of ervaring niet uit lijkt te maken, vertelt Van der Ster. 

Te veel handelen

Wat wel opvalt, is het verband tussen veel handelen en de mate waarin iemand z'n app checkt om te zien hoe zijn beleggingen ervoor staan. Te veel handelen is een andere veelgemaakte fout die beleggers maken. Omdat er per transactie betaald moet worden, gaat dat ten koste van het rendement.

"Beleggers zijn gevoelig om te overreageren op prijssschommelingen die ze zien", legt Van der Ster uit. Hoe stoïcijnser hoe beter, predikt de toezichthouder. Hoe vaker je checkt hoe het ervoor staat, hoe groter de kans dat je impulsief gaat handelen, legt zij uit.

Heel veel beleggers doen dit toch, zo'n 40 procent van hen checkt minimaal een keer per dag hoe het erbij staat. En de beleggers die het meest handelen volgens het onderzoek, kijken minimaal een keer in de week. 

Extra onderzoek naar apps

Vanwege de risico's die consumenten lopen door dit gedrag, gaat de toezichthouder extra onderzoek doen naar de reden ervan. Daarvoor worden beleggingsapps onder de loep genomen, om bijvoorbeeld te kijken wat beleggers aan informatie krijgen en hoe deze wordt gepresenteerd. 

"Als je je risicovolle instrumenten bovenaan je pagina zet, dan is de kans groot dat een belegger die koopt in plaats van iets dat zijn eigen doel beter dient", legt Van der Ster uit.

De toezichthouder gaat kijken of de consument wordt beïnvloed om bepaalde keuzes te maken. "Zit er sturing in en is dat in het nadeel van de belegger?", geeft ze als mogelijke onderzoeksvraag. "En als we dat weten, dan kunnen we vervolgstappen zetten", vult Van Geest aan. 

Ingrijpen lastig

Dat zal dan in de vorm van een vriendelijk doch dringend advies gaan, legt Hanzo van Beusekom, bestuurslid van de AFM uit. De wetgeving op dit gebied stamt uit 2007 en is dus nogal verouderd. 

Er zijn daarom geen regels waar een beleggingsapp aan moet voldoen en dus kan de AFM niets afdwingen. Is dat erg? "In 80 tot 90 procent van de gevallen niet", aldus Van Beusekom. "Veel partijen willen een redelijke speler zijn, ze sturen zelf vaak wel bij."