Europa doorbreekt taboe na taboe om Rusland te straffen
Europa lijkt daadkrachtiger dan ooit. De oorzaak: de oorlog in Oekraïne. Ons continent wil een vuist maken tegen Rusland en schuift het ene na het andere jarenlange taboe opzij. Zelfs het eeuwig neutrale Zweden en het door de oorlog getraumatiseerde Duitsland doen afstand van hun neutraliteit en leveren wapens aan Kiev.
De oorlog tussen Oekraïne en Rusland lijkt politici een stuk eensgezinder te maken. In Nederland, maar ook op internationaal niveau worden dingen besloten die eerst voor onmogelijk werden gehouden.
Russen uit luchtruim geweerd
We beginnen bij Europa. Het hele Europese luchtruim gaat dicht voor Russisch vliegverkeer. Dat geldt voor alle vliegtuigen. Dus of het nou een lijnvlucht van Aeroflot is of een privéjet van een Russische miljardair, ze worden allemaal geweerd.
Ook zei Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, de 'mediamachine van het Kremlin in Europa te willen verbannen'. "Dat betekent dat staatszenders Russia Today en Sputnik niet langer hun leugens om Poetins oorlog te legitimeren in Europa kunnen verspreiden." Hoe de EU dat precies wil aanpakken, is niet duidelijk.
Duitsland en Italië tegen Swift-sancties
Dan het internationale betalingssysteem Swift, het belangrijke systeem voor banken om wereldwijd te kunnen opereren. Aanvankelijk stond een aantal westerse landen niet te springen om Rusland via Swift te straffen, vaak uit angst er zelf door te worden geraakt. Duitsland en Italië waren bijvoorbeeld tegen.
Toch gingen die landen de afgelopen dagen overstag. Dus wordt een aantal Russische banken nu van Swift geweerd. Die kunnen nu niet meer internationaal opereren. Het leek onmogelijk, maar het gebeurde toch.
Dan naar wat Europese Commissie-voorzitter Von der Leyen 'a watershed moment' noemde, een keerpunt: de aankoop en levering van wapens. Want voor het allereerst zal de Europese Unie de aankoop en levering financieren aan een land dat wordt aangevallen.
Duitsland: van pacifisme naar wapenleveranties
Op het gebied van wapens zijn er meer grote veranderingen. Bij onze oosterburen bijvoorbeeld. Vanwege hun rol in de Tweede Wereldoorlog hebben de Duitsers daarna juist gekozen voor de pacifistische koers. Ze hebben geen groot leger en ze koesterden altijd goede banden met andere landen, ook met Rusland.
Maar dat is nu voorbij. Duitsland gaat zware wapens leveren aan Oekraïne. En bovendien gaat het flink investeren in defensie. Het Duitse leger, de Bundeswehr, krijgt er 100 miljard euro bij. Daarmee halen de Duitsers in één klap de NAVO-afspraken over defensie-uitgaven.
Zweden geeft neutraliteit op
Tot slot gaan we naar Scandinavië, specifiek naar Zweden en Finland. Beide landen hebben neutraliteit hoog in het vaandel staan. Geen van beide is daarom lid van de NAVO. Maar van die neutraliteit is nu geen sprake meer.
Zweden gaat wapens en andere militaire goederen leveren aan Oekraïne, waaronder 5000 antitankwapens. Het is een historische beslissing. De laatste keer dat Zweden wapens leverde aan een ander land was in 1939. Toen hielp het Finland, dat werd binnengevallen door de Sovjet-Unie.
Finland heeft op zijn beurt altijd de dreiging van Rusland gevoeld. Maar om ze niet uit te dagen, besloten de Finnen neutraal te blijven en het NAVO-lidmaatschap uit te sluiten. Maar ze zijn nu geschrokken van de Russische invasie in Oekraïne. Het land geeft zijn neutraliteit op en stuurt net als Zweden wapens naar Oekraïne, waaronder 1500 raketwerpers.
Lange lijst
Al met al is het dus een lange lijst van dingen die voorheen altijd onmogelijk leken in Europa, maar nu door de oorlog in Oekraïne ineens lijken te kunnen. Maar waarom kan het nu?
Die vraag stellen we aan politiek verslaggever Fons Lambie. "De Europese Unie was vaak zwak, afwachtend en te laat op het wereldtoneel, maar de laatste jaren hoor je steeds vaker de wil om het anders te doen", zegt hij. "Regeringsleiders willen een eensgezindere EU, bijvoorbeeld richting China en Rusland. En Europa kan zich niet altijd verschuilen achter de Amerikaanse veiligheidsparaplu."
"Toen de nieuwe Europese Commissie begon, zei Von der Leyen dat ze een 'geopolitieke commissie' wilde. Ook Nederland vindt dat de EU zich eensgezinder moet opstellen en de economische macht moet gebruiken."
De snelheid en daadkracht verbaast zelfs insiders, hoort Lambie. "Europese leiders zijn geschrokken door de heftigheid van Poetins inval. Europa voelt zich bedonderd door de Russische president. Diplomatieke reddingspogingen van Frankrijk en Duitsland zijn door Poetin genegeerd. En dan zie je een kettingreactie. Als het ene EU-land wapens levert, dan doet het andere EU-land dat ook. Schroeft een land de defensie-uitgaven op, dan volgt een ander land daarna."
Sancties komen laat
Toch moet er wel een kanttekening worden geplaatst bij al die sancties. "Ze komen laat, misschien wel te laat voor Oekraïne", zegt Lambie. "En of deze combinatie van sancties en wapenleveranties uiteindelijk Oekraïne de overwinning gaat brengen, is nog maar zeer de vraag."