Op Overwinningsdag lijkt de zege voor Rusland verder weg dan ooit
Rusland maakt zich op voor de jaarlijkse Dag van de Overwinning. Waar 9 mei onder president Poetin normaal in het teken staat van het tonen van kracht, trots en triomf, is dat dit jaar anders. Er is vrees voor aanslagen, parades zijn afgelast – en de overwinning op Oekraïne lijkt verder weg dan ooit.
Op 9 mei herdenken de Russen de overwinning van de Sovjet-Unie op nazi-Duitsland. Dat gaat traditiegetrouw gepaard met een uitbundige militaire parade op het Rode Plein met veel soldaten, wapentuig, patriottische Russische liederen en het eren van veteranen. Het is de dag waarop Rusland aan de wereld wil laten zien hoe groot en sterk het is.
Maar de nationale feestdag van vandaag wordt overschaduwd door de oorlog in Oekraïne. Aan het front is het Russische offensief vastgelopen en hebben soldaten zich ingegraven uit angst voor een tegenaanval van het Oekraïense leger. Recente aanvallen in Rusland zelf, met drones en explosieven op treinen, brandstofdepots en hoogspanningslijnen, veroorzaken een extra beladen sfeer.
En wat te denken van de twee nachtelijke explosies boven het Kremlin een week geleden? Volgens de Russen een geplande Oekraïense aanslag op het leven van Poetin met drones, volgens sommige critici een actie die door het land zelf in scène is gezet om de oorlog binnen Rusland meer aandacht te geven. Een zogeheten 'false flag'-operatie om vergeldingsacties te rechtvaardigen. Of was het een verzetsgroep in Rusland? Het is niet onafhankelijk te verifiëren.
Rusland is kwetsbaar
De sabotageacties en het Kremlin-incident laten zien dat Rusland kwetsbaar is. De sfeer in Moskou is voorafgaand aan de 9 mei-viering nerveuzer dan ooit, zegt een ambtenaar tegen de Britse krant The Guardian. Drones zijn verboden, gps-signalen worden verstoord, agenten zijn in de haast voorzien van verrekijkers om potentiële dreigingen vroegtijdig te spotten. Poetin belegde zelfs een vergadering met zijn Veiligheidsraad om alle scenario's te bespreken, wat niet gebruikelijk is voor een feestdag als vandaag.
"Ik verwacht een bezorgde toon van Poetin", zegt Ruslanddeskundige en historicus Hubert Smeets. "In zijn toespraak zal hij benadrukken dat het collectieve Westen een oorlog voert tegen Rusland. Het grote Rusland dat de nazi's in de Tweede Wereldoorlog heeft verslagen. Het feit dat dit destijds juist in samenwerking gebeurde met Amerikanen en de Britten wordt door hem steeds meer verdonkeremaand."
Dubbele boodschap
Volgens de oprichter van kennisplatform Raam op Rusland schuilt daarin een dubbele boodschap van Poetin. "Dat de Russische federatie de enige echte opvolgerstaat is van de Sovjet-Unie. Een groot rijk met verschillende volken waar Poetin voor staat, en dat in zijn ogen nog steeds bestaat. Hij heeft daarom voor de 9 mei-viering leiders uit voormalige Sovjetstaten uitgenodigd. De leiders uit Tadzjikistan, Kirgizië, Oezbekistan en Kazachstan zijn er ook bij. Dat zal door Poetin toch als een klein overwinninkje worden beschouwd."
Toch zal Overwinningsdag dit jaar voor de Russen een ander gevoel geven dan in andere jaren. De openbare vieringen met militaire parades in kleinere Russische steden, waar meestal veel publiek op afkomt, zijn om veiligheidsrisico's afgelast of afgeschaald. Ten minste zes Russische regio's hebben al bekendgemaakt dat optochten zijn geschrapt, waaronder de regio Saratov, op 650 kilometer afstand van de grens met Oekraïne.
Makkelijk doelwit of mensen tekort?
"Volgens de Russen zijn militaire parades en marsen een makkelijk doelwit voor Oekraïense aanvallen of aanslagen", zegt Oost-Europadeskundige Chris Colijn van RTL Nieuws. "De andere kant van het verhaal is dat op veel plekken niet genoeg manschappen en materieel zijn om een indrukwekkende militaire parade te houden. De Dag van de Overwinning moet echt een indrukwekkend machtsvertoon zijn van het onoverwinnelijke Russische leger. Maar nu zijn er duizenden doden gevallen en zijn de meeste militaire voertuigen aan het front. Rusland heeft ze daar hard nodig en kan ze niet zomaar voor een parade inzetten. Het is misschien beter om helemaal geen parade te hebben, dan een hele kleine en niet-imposante parade."
Daarnaast is er de vrees dat de tegenslag in Oekraïne vandaag de boventoon zal voeren. Bijvoorbeeld bij het zogenaamde 'Onsterfelijke Regiment', een optocht waar burgers zelf meelopen met portretten van mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Colijn: "Dit jaar zouden veel mensen portretten mee kunnen nemen van familieleden die in Oekraïne zijn omgekomen. Dan zou je veel aandacht krijgen voor de grote verliezen die Rusland het afgelopen jaar heeft geleden in Oekraïne. En dat is precies wat het Kremlin niet wil."
Correctie: in een eerdere versie van dit artikel stond vermeld dat president Aleksandr Loekasjenko van Belarus niet aanwezig zou zijn bij de 9-mei viering in Moskou. Dat was wel het geval en is aangepast.
