Ze komen eraan, auto's die stroom kunnen terugleveren: 'Dit is absoluut de toekomst'

Het is een woord dat je nu misschien nog niet kent, maar straks gaan we er veel over horen: bidirectioneel laden. Dat betekent dat je met je auto twee kanten op kunt laden. Normaal gesproken stroomt elektriciteit náár je auto. Bij bidirectioneel laden kan het dus ook andersom: stroom vanuit je auto naar je huis of nog beter naar het energienet. In dat laatste geval hebben we het over vehicle to grid (V2G). Wat heb je daaraan?

Wereldprimeur

We vragen het Robin Berg, die het al jaren doet. Wat zijn zijn ervaringen? En is dit echt de toekomst? "Zeker, dit is absoluut de toekomst", zegt hij. Een paar jaar geleden begon de ondernemer met het initiatief We Drive Solar deelauto's aan te bieden in Utrecht die voor 100 procent worden opgeladen met zonnestroom. Met behulp van netbeheerder Stedin, de gemeente en projectontwikkelaars ging hij nog een stapje verder: de auto's kunnen de stroom ook terugleveren aan het net.

Het consortium wilde zo testen of de auto's geschikt zijn om pieken in duurzame energie op te vangen. "We zijn begonnen met de Renault Zoe. Die zijn speciaal voor ons zo aangepast dat ze konden terugleveren. Een wereldprimeur. Nergens in de wereld gebeurde dit." De koning kwam een kijkje nemen.

Dat was in maart 2019. Maar het stopte niet bij Renault. Het automerk Hyundai klopte aan de deur. Die waren bezig met die Ioniq 5. "Als je die nu koopt, is de hardware voor terugleveren al aan boord maar de software nog niet. Wij hebben met Hyundai al wel toegang tot die nieuwe software", zegt Berg trots. "We zijn het enige bedrijf ter wereld die deze Ioniq 5 kan laten ontladen."

Het gaat om 25 deelauto's. Een groot succes, als we de ondernemer mogen geloven. Als de elektriciteitsprijzen laag zijn, worden de auto's opgeladen. Als ze hoog zijn, worden ze een stukje ontladen. Het bedrijf 'verdient' dus, naast het verhuren van de deelauto's, ook aan het terugleveren aan het net. "We hebben er inderdaad een nieuw verdienmodel bij gekregen." Ook toekomstige eigenaren kunnen hiervan profiteren.

Energieprijzen schommelen 'enorm'

Het interessante is, zegt hij, dat de energieprijzen vaak 'enorm' schommelen. En dat zien veel consumenten met een dynamisch energiecontract de laatste tijd ook. In plaats van een variabel contract - waarbij de energiemaatschappij om de paar maanden de tarieven aanpast - hebben deze consumenten tarieven die per uur verschillen. Soms is er zóveel stroom, dat de energieprijzen negatief zijn.

"Zoals nu, om 11.22 uur", zegt Berg. "Heel Nederland draait op zonnestroom. We hebben zelfs zoveel stroom dat in Duitsland de energiecentrales uitstaan. Dat is best bijzonder. Maar het betekent ook dat we de stroom heel goedkoop aan de buren aan het geven zijn, terwijl het beter is om het op te slaan. Want vanavond heb je weer dure stroom nodig die misschien wel uit een kolencentrale moet komen."

De huidige consument met een variabel contract heeft hier nu nog geen last van: de prijs ligt dan vast, meestal voor een paar maanden. Als je zonnepanelen hebt, mag je de goedkope zonnestroom nog wegstrepen tegen de (meestal duurdere) stroom die je van het net haalt. Dit zogeheten salderen wordt afgebouwd, waardoor geleverde zonnestroom in de toekomst minder waard wordt. Dan wordt het opslaan van die stroom lucratief.

Dynamisch contract

Voor wie een dynamisch energiecontract heeft, is het tijdelijk opslaan en terugleveren nú al interessant: je auto levert 's avonds dan dure stroom aan het energienet, om 'm de volgende dag weer op te laden als de stroomprijs laag is. Ook de netbeheerder is blij: het overvolle energienet wordt op piekmomenten ontlast.

Er moeten nog wel wat stappen worden gezet. Niet alleen de auto's moeten kunnen terugleveren, de laadpalen moeten dit ook kunnen verwerken. In Utrecht lopen ze voorop. Robin Berg vertelt dat ze de hele stad al vol hebben gezet met 1000 laadpalen die auto's kunnen laden én ontladen. "De meeste auto's kunnen nog niet terugleveren, maar we willen niet wachten. Het is een kip of het ei-verhaal. Wij zijn alvast begonnen. Als je straks een auto koopt die kan terugleveren, dan zit je in Utrecht goed."

Als de auto aan zo'n laadpaal hangt, laadt die op basis van de laagste energieprijzen, legt de ondernemer uit. Wie teruglevert, kan eraan verdienen. Hij heeft het uitgerekend: met 10.000 auto's kan de hele stad 24/7 van goedkope groene stroom worden voorzien. "Dat is ons langetermijnperspectief."

Wat is er nu al mogelijk?

Terug naar de realiteit van vandaag. Wat is er nu al mogelijk voor de gewone consument? Om eerlijk te zijn: Nissan (met de Nissan Leaf en de EV200) en Mitsubishi (met de PHEV Outlander) zijn een van de weinige autofabrikanten die nu al kunnen terugleveren aan het net. Deze auto's worden opgeladen met de CHAdeMO-stekker, een snellaadsysteem dat werkt met gelijkspanning. De benodigde V2G-omvormer zit in de laadpaal.

Robin Berg raadt het af om hier nu nog voor te kiezen. De Japanners hoopten dat dit snellaadsysteem de wereldstandaard zou worden, maar dat werd in plaats daarvan het systeem dat Europese en Amerikaanse autobouwers gebruiken: het snellaadsysteem CCS. "De dealer zal je dan dus glazig aankijken. Mijn advies: wacht tot volgend jaar." Dan is CCS beschikbaar.

Kia, Hyundai, Renault, Polestar, Volvo. Berg noemt allemaal merken die bekend hebben gemaakt volgend jaar met auto's te komen die kunnen terugleveren. Die kunnen allemaal (ook) worden geladen met een AC-stekker (zie kader).

Wat voor laadpaal en stekker?

Deze nieuwe modellen die Robin Berg noemt, kunnen dus straks worden opgeladen en ontladen met een AC-stekker op wisselspanning. Dat is inderdaad dezelfde soort stekker die de meeste auto's nu al hebben. De V2G-omvormer zit in de auto. Wie naast laden ook gebruik wil maken van terugladen moet wel een verbeterde laadpaal hebben. Eentje die veilig kan terugleveren. 

Niet iedereen is overigens voorstander van zo'n AC-stekker. Henry Lootens bijvoorbeeld, elektrotechnisch specialist, heeft zo zijn bedenkingen. Wat hem betreft is het veel logischer om de V2G-omvormer in de laadpaal onder te brengen, zodat de stekker op gelijkspanning kan laden en ontladen. Voordeel: er is minder techniek nodig in de auto. Nadeel: de laadpaal is duurder.

Wat voor laadpaal er ook komt: als die slim genoeg wordt gemaakt, kun je sturen op de energieprijzen en eventueel sturen op energie van de eigen zonnepanelen. Ook kun je kiezen voor Dynamic Load Balancing. De laders kijken dan naar de andere elektrische apparaten die op dat moment gebruikt worden om het netwerk niet te veel te belasten.

RDW moet aan de slag

De auto's die kunnen terugladen, komen er dus aan. Maar er zijn nog wel wat hobbels te nemen, vertelt Baerte de Brey. Hij werkt bij netbeheerder Stedin. Samen met andere netbeheerders werkt hij via het samenwerkingsverband ElaadNL om op één manier auto's in het energienet te integreren.

Hij is enthousiast over de techniek van bidirectioneel laden. Want zoals de situatie nu is, loop je tegen grenzen aan. "Als je vol bent, ben je vol." Juist het terugladen biedt mogelijkheden.

Er moet nog wel wat gebeuren. Zo moet er een beveiliging op de auto of de laadpaal zitten. "Stel dat er een stroomstoring is en jouw auto denkt: ik ga het energienet helpen, dan moet de monteur niet onder stroom komen te staan", zegt De Brey. "De RDW moet de auto's hier dus op gaan keuren. Hier zijn al mensen mee bezig. Die zijn er heel positief over. Maar die kunnen dat niet zomaar op eigen houtje doen. De staatssecretaris moet die opdracht geven."

V2G, V2H, V2L: wat betekent dat allemaal?

Er zijn een hoop nieuwe termen die we erbij krijgen met het bidirectioneel laden. In dit artikel gaat het vooral om het terugladen naar het energienet: vehicle to grid: V2G. 

Sommige auto's kunnen apparaten opladen, vehicle to load geheten (V2L). Je stopt dan dus de stekker van het apparaat in het stopcontact van de auto.

Bij V2H, vehicle to home, gaat het om terugleveren aan je huis. Dan kun je bijvoorbeeld je wasmachine laten draaien. Dit kan vaak tot een bepaald maximum. Op deze website vind je een handig overzicht welke elektrische auto's dat kunnen.

Twee keer belasting betalen

De Brey heeft nog een aandachtspunt. Als je de auto oplaadt met stroom van het net, betaal je belasting voor die stroom. Als je ontlaadt, moet je dat weer doen. Is dat wel eerlijk, vraagt hij zich af. Een belangrijke vraag voor de (nabije) toekomst.

"Het is niet in één keer laden en in één keer ontladen. Het kan zijn dat de auto continu het net aan het balanceren is. Is het 's ochtends zonnig, 's middags bewolkt en later weer zonnig, dan gaat je auto dus soms laden en soms ontladen. De fiscus zegt nu: elke keer als je die transactie doet, moet je belasting betalen. Dat voelt niet eerlijk. Het is alsof je gaat pingpongen en je meer moet betalen als de bal vaak heen en weer gaat. Daar zou je iets aan kunnen veranderen. Als je het net stabiliseert, doe je juist het goede voor de samenleving."

Henry Lootens, elektrotechnisch specialist, merkt op dat er nog meer vragen zijn: "En wat als je overdag op je werk laadt en 's avonds thuis de wasmachine ermee laat draaien? Daar gaat de fiscus ook wat van vinden." 

Gaat de accu niet achteruit?

Nog één laatste vraag: gaat de kwaliteit van de accu niet enorm achteruit van dat heen en weer laden? Volgens De Brey van ElaadNL is de kwaliteit van batterijen in auto's de laatste jaren veel beter geworden. "De elektrische auto is echt volwassen geworden en gaat veel langer mee."

Henry Lootens: "Je zou zelfs kunnen zeggen dat het in sommige gevallen juist beter is voor de accu. Ik heb in coronatijd tegen mensen gezegd: het slechtste wat je kunt doen is de auto volgeladen een week stil laten staan. Ook een tweedehands auto met weinig kilometers op de teller is bijna nog slechter dan een met veel kilometers."

Binnen bandbreedte houden

We vragen het ook aan Marnix Wagemaker, hoogleraar elektrochemische energieopslag. Hij zegt: het laden en ontladen zorgt in het algemeen voor wat capaciteitsverlies. "Dit verlies kan heel klein worden gehouden, afhankelijk van de precieze batterij, door binnen een kleine bandbreedte te cyclen."

Het gaat er dan om dat je de batterij altijd opgeladen houdt, zo tussen de 20 en 80 procent. Hierdoor heeft de batterij niet te veel 'stress'. Dat kan dus ruimte geven voor bidirectioneel laden, zonder dat de levensduur enorm achteruitgaat, aldus de hoogleraar. 

"Hier wordt veel onderzoek naar gedaan", weet De Brey. En wil nog even benadrukken dat ook je rijgedrag van invloed is op de levensduur van de accu. "Als je hard optrekt bij het stoplicht, trekt-ie 300 kWu uit de batterij, dat brengt meer schade toe."