Artsen slaan alarm na groot vape-onderzoek: veel jonge gebruikers

Het Trimbos Instituut heeft, in opdracht van het kabinet, voor de eerste keer onderzoek gedaan naar het vapegebruik onder jongeren. Daaruit blijkt dat ruim 21 procent van de jongeren (12 tot en met 25 jaar) het afgelopen jaar een keer gevapet heeft. Variërend van een keer per maand tot elke dag.  "En daar zijn we echt heel erg van geschrokken", zegt arts-epidemioloog Esther Croes van het Trimbos Instituut tegen RTL Nieuws.

Vooral de leeftijd van de vapegebruikers noemt ze zorgwekkend: ruim 10 procent van de 12 tot en met 14-jarigen en ruim 23 procent van de 15 tot en met 17-jarigen heeft het afgelopen jaar gevapet. Croes noemt dat 'opvallend hoog'.

"We denken dat zo veel jongeren vapen door de slimme marketingtrucjes van de tabaksindustrie", zegt Croes. "Fabrikanten hebben een enorm palet aan smaakjes, geurtjes en kleurtjes in zo'n vape gestopt om jongeren nicotineafhankelijk te maken. Als je dus eenmaal begint met vapen is het voor de tabaksindustrie een verdienmodel voor het leven."

Wat is een vape?

Een vape, ook wel een e-sigaret genoemd, is een klein apparaatje dat een vloeistof verhit. Die vloeistof bevat meestal nicotine, propyleenglycol, plantaardige glycerine en smaakstoffen. Bij vapen wordt, in tegenstelling tot het roken van sigaretten, geen tabak verbrand.

De meeste vapes bevatten nicotinezouten, deze zouten worden toegevoegd voor een minder scherpe smaak in de keel en om de nicotine makkelijker opneembaar te maken in het lichaam. Door het verhitten wordt de vloeistof in de vape omgezet in damp. Die wordt door de gebruiker direct ingeademd.

Er zijn navulbare vapes, maar op dit moment zijn vooral wegwerpvapes populair: dit is een e-sigaret die vooraf al is opgeladen en daarnaast al gevuld is met 2 ml vloeistof. De wegwerpvape is te koop voor zo'n 5 tot 8 euro per stuk. Elke vape is anders, maar veel vapes zijn na ongeveer 600 hijsjes op en kwamen daarna in de prullenbak terecht.

Uit het onderzoek komt naar voren dat veel jongeren een vape niet alleen een keer uitprobeerden, maar ook structureel gingen gebruiken. Ruim 10 procent van alle jongeren (12 tot en met 25 jaar) zei namelijk elke maand te vapen, 2 procent deed het dagelijks.

En dat betekent volgens Croes dat een verslaving op de loer ligt. "In de vapes die op de markt zijn in Nederland zitten gigantische nicotineconcentraties, het is daarom al snel verslavend. In veel vapes zitten nicotinezouten, dat is een vorm van nicotine die niet scherp is in de keel en razendsnel in de hersenen aankomt waardoor je niet merkt dat je nicotine opneemt. Hierdoor kun je ook heel makkelijk een nicotinevergiftiging oplopen. Dan worden jongeren draaierig, duizelig en in het ergste geval kunnen ze daar een epileptische aanval van krijgen."

Daarnaast stelt het Trimbos Instituut dat vapen 'vaak een opstapje is naar het gewone roken'.

'Steeds vaker jongeren in ziekenhuis'

RTL Nieuws sprak gisteren nog met de 19-jarige Tieme, die in het ziekenhuis terechtkwam door overmatig vapen. Hij had ernstige longschade opgelopen, iets wat we volgens Croes vaker kunnen gaan zien. "We verwachten dat jongeren met ernstige ademhalingsproblemen steeds vaker in het ziekenhuis zullen komen, daar zijn allerlei wetenschappelijke aanwijzingen voor."

Bekijk hier hoe Tieme door het vapen in het ziekenhuis belandde:

Hoewel het verboden is om vapes te verkopen aan mensen onder de 18 jaar, staat in het onderzoek dat ruim 5 procent van de 12 tot en met 14-jarigen iedere maand vapet, en onder de 15 tot en met 17-jarigen is dat ruim 13 procent.

Een woordvoeder van de Elektronische Sigaretten Bond Nederland zegt tegen RTL Nieuws dat vapen 'niet bedoeld is voor jongeren onder de 18 jaar'. "De overheid kan beter goed gaan controleren op de leeftijd van de koper, dat gebeurt nu niet. Als je het gaat verbieden, gaat het namelijk illegaal toch wel door. Vapen is alleen bedoeld voor volwassen rokers en mensen die willen stoppen met roken."

'Vape alleen nog op recept'

Het Trimbos Instituut pleit echter voor nog strengere regelgeving. Het smaakjesverbod dat op 1 januari ingaat is volgens hen, samen met het online verkoopverbod wat er nu al ligt, niet genoeg. "In de ideale situatie halen we de vape helemaal weg van de consumentenmarkt en maken we het alleen nog beschikbaar als medicijn. Artsen kunnen een vape dan voorschrijven als recept om te stoppen met het roken van sigaretten."

Croes benadrukt dat ook ouders een rol hebben in dit verhaal. "Zij moeten zichzelf niet onderschatten. Ouders denken vaak dat ze bij tieners niet meer zoveel invloed hebben, maar dat is een misvatting. Vraag aan je kinderen of ze vapen, praat over de gevolgen. Je kan echt een verschil maken."

Dat beaamt Artsen Slaan Alarm, het samenwerkingsverband van artsen dat zich inzet voor een rookvrije samenleving. Zij deden aanvullend onderzoek en vroegen ouders naar het vapegebruik van hun kinderen. Bijna alle ouders, 97 procent van de ondervraagden, weten dat vapen slecht is voor hun kind, maar toch gaat maar 29 procent van de ouders het gesprek regelmatig aan met hun kinderen over vapen.

Na de TikTok-campagne die het collectief eerder dit jaar lanceerde, richten ze zich daarom nu op de ouders. Bekijk hier het campagnefilmpje:

De redactie van RTL Nieuws doet verder onderzoek naar vapen. Wil jij je verhaal met ons delen? Laat het dan weten via Karlijn.Houterman@rtl.nl

'Vape kan niet worden verboden'

Staatssecretaris Maarten van Ooijen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zegt tegen RTL Nieuws 'erg geschrokken' te zijn van de cijfers. Echter, hij stelt dat het verbieden van vapes op de consumentenmarkt - zoals het Trimbos adviseert - niet kan omdat hij te maken heeft met Europese regels.

Toch zit het kabinet niet stil, benadrukt Van Ooijen. Zo worden per 1 januari de smaakjes - zoals appel, peer en cola - verboden om het vapen minder aantrekkelijk te maken. Alleen tabakssmaken zijn dan nog toegestaan. Ook worden er neutrale verpakkingen ingevoerd en mogen vapes in 2025 alleen nog in tabaksspeciaalzaken worden verkocht.