Ventilatie-experts raken ongeduldig: 'Overheid moet CO2-meters verplichten'

In ruimtes met een hoog CO2-gehalte blijven de minuscule, onzichtbare speekseldruppeltjes (aerosolen) die we uitademen vaker en langer hangen. Als ze afkomstig zijn van iemand die besmet is met corona, kunnen de druppeltjes het virus bevatten en dat verspreiden naar andere mensen in de ruimte.

Winter voor de deur

Wetenschappers en deskundigen op dit gebied riepen de Nederlandse overheid daarom al verschillende keren op om ventilatie serieuzer te nemen als maatregel tegen de verspreiding van corona. Toch lijkt er nog niet veel gebeurd.

"Het heeft ertoe geleid dat ventilatie als vierde basismaatregel werd toegevoegd op het bordje met pictogrammen dat altijd tijdens de coronapersconferenties te zien is", zegt ventilatiedeskundige Francesco Franchimon. "Er is wel aandacht voor gekomen, maar er is nog geen beleid op gemaakt. Maar de winter staat voor de deur en gebouweigenaren moeten zich wel kunnen voorbereiden op eventueel nieuw beleid."

Boetes in België

In België is dat beleid er wel. Sinds begin juli is het daar in de horeca, op sportclubs en in kapsalons en feestzalen verplicht om CO2-meters op te hangen. Deze meters moeten zichtbaar zijn voor het publiek. Ondernemers die dat niet doen riskeren een boete.

Hoe werkt een CO2-meter?

Een CO2-meter meet de hoeveelheid koolstofdioxide in de lucht in parts per million (ppm). In België wordt een waarde onder de 900 ppm als goed gezien. Op de CO2-meter brandt dan een groen lichtje.

Stijgt de CO2-waarde tot boven de 900, dan wordt het lampje oranje, als waarschuwing. Boven de 1200 ppm is het echt mis, het lampje wordt dan rood. De ruimte moet dan snel flink gelucht worden. Lukt het niet om het CO2-gehalte snel omlaag te krijgen, dan moet iedereen de ruimte verlaten.

Dat Belgische systeem zou volgens verschillende experts ook in Nederland ingevoerd moeten worden. "Het begint allemaal bij inzicht krijgen", zegt Bert Blocken, hoogleraar bouwfysica aan de TU Eindhoven. "Ik ben een groot voorstander van CO2-meters."

Ook hoogleraar Building Services Innovation aan de TU Delft, Atze Boerstra, is er voorstander van. "Er staan wel eisen over de ventilatiecapaciteit die een ruimte moet hebben in het Bouwbesluit, maar die eisen zijn vaak te laag, met name als het om oudere gebouwen gaat", zegt hij. Bovendien, zo legt Boerstra uit, is het voor zowel ondernemer als publiek niet zichtbaar of een ruimte daadwerkelijk voldoende geventileerd wordt. CO2-meters maken dat inzichtelijker.

Daniel Bonn, natuurkundige aan de Universiteit van Amsterdam, toonde in meerdere onderzoeken aan dat de aerosolen, de piepkleine speekseldruppeltjes die bij uitademen vrijkomen, in slecht geventileerde ruimtes lang kunnen blijven hangen.

En hij deed metingen in een ruimte waarin hartpatiënten een fietstest deden. Door het fietsen nam het aantal aerosolen en het CO2-gehalte in de ruimte in dezelfde mate toe. Nadat in die ruimte een mobiel ventilatiesysteem werd gezet, nam het aantal druppeltjes af. Bovendien bleven de druppeltjes minder lang hangen. 

"Er is geen twijfel over het verband tussen het CO2-gehalte in een ruimte en de aanwezige aerosolen", zegt Bonn dan ook. Ook wat hem betreft zou de overheid er dus goed aan doen om CO2-meters te verplichten. "De overheid zou hier echt regels voor moeten maken."

'Niet op blindstaren'

Toch moeten we ons niet helemaal blindstaren op CO2-waardes, zegt Francesco Franchimon, die ook graag zou zien dat de meters verplicht worden. "Als in een koffiebarretje waar bijna niemand zit 1100 ppm gemeten wordt, dan is dat een teken dat de ventilatie niet op orde is. Maar meet je diezelfde waarde in een kroeg die al uren stampvol zit, dan laat het zien dat het ventilatiesysteem er best aardig werkt." 

In België is er inmiddels enige ervaring opgedaan. "De norm van 900 ppm blijkt niet altijd haalbaar met de huidige ventilatiesystemen", zegt Bert Blocken, die zelf onder andere metingen deed in het Belgische nachtleven. "Je zou die systemen enorm moeten upgraden, maar dat is bijvoorbeeld in oude panden vaak niet haalbaar. Je zou dan luchtreinigers kunnen inzetten in combinatie met het ventilatiesysteem. Dat is ook veel goedkoper dan het upgraden van een ventilatiesysteem", aldus Blocken.

Maar zo ver is het in Nederland dus nog lang niet. "Ik kan er echt boos over worden dat dit niet is opgepakt", zegt Franchimon. "Pas als er straks toch weer een golf aan besmettingen is, gaat er misschien eindelijk een keer werk van gemaakt worden." 

Boerstra vult aan: "Met name in relatief kleine ruimten waar je vaak langere tijd met veel mensen van verschillende huishoudens boven op elkaar zit, denk aan een gemeenschappelijke woonkamer in een verpleeghuis, een kapsalon of een restaurant, moeten we die CO2-meters verplicht maken. Liever gisteren dan vandaag".

Niet snel een verplichting 

Toch lijkt het er niet op dat dit snel gaat gebeuren. In antwoord op vragen van RTL Nieuws laat het ministerie van Volksgezondheid (VWS) weten dat er de afgelopen tijd al veel gevraagd is van de flexibiliteit van bijvoorbeeld horeca-ondernemers. Het heeft daarom onderzoeksinstituut TNO gevraagd een handreiking ter verbetering van de ventilatie te maken, met de huidige ventilatievoorzieningen als uitgangspunt.

Doel is om gebouwenbeheerders en eigenaren de bestaande faciliteiten beter of goed te laten benutten. Deze handreiking komt volgende week beschikbaar op Rijksoverheid.nl. Het ministerie voegt er aan toe de situatie nauwlettend in de gaten te houden, mocht de situatie er om vragen dan behoort het verplichten van CO2-meters tot de mogelijkheden.

Hoe houd je thuis het CO2-gehalte laag?

Ook in je eigen huis is het belangrijk om goed te ventileren. Je kunt op verschillende manieren ventileren. Door ramen op een kier te zetten, via ventilatieroosters of kieren, of met mechanische ventilatiesystemen. Ook luchten helpt. Dat doe je bijvoorbeeld door gedurende 10 tot 15 minuten ramen en deuren wijd tegen elkaar open te zetten. Je laat dan in één keer veel verse lucht naar binnen.

Met name als je mensen van buiten je eigen huishouden ontvangt, is het belangrijk om even extra te ventileren; bijvoorbeeld door voor en achter een raampje op een kier te zetten tot je bezoek weer weg is.

(Bron: RIVM)