Rusland jaagt nu ook op F-16's: 'Ze raken, of voorkomen dat ze opstijgen'
De F-16's die Nederland aan Oekraïne heeft geleverd, zijn een belangrijk doelwit geworden van Rusland. Zij vuren nu dure raketten af om het gebruik van de straaljagers dwars te zitten. Daarom neemt Oekraïne op zijn beurt veel maatregelen om ze juist veilig te houden.
Oekraïne werd maandagochtend opgeschrikt door drie hypersonische Russische raketten. Minder dan vijf minuten nadat het luchtalarm in de hoofdstad Kyiv afging, was al te horen hoe Amerikaanse Patriot-luchtafweersystemen op de raketten schoten.
Negen miljoen euro per stuk
Rusland gebruikte bij de aanval zogeheten Kinzjal raketten, wat in het Russisch 'dolk' betekent. Het zijn geavanceerde wapens die harder vliegen dan geluid, en kosten volgens schattingen zo'n negen miljoen euro per stuk.
Ze vlogen langs Kyiv, op weg naar hun doel: het plaatsje Starokostjantyniv in het westen van het land, waar zo'n 30 duizend mensen wonen. Vlak naast die plaats ligt een militair vliegveld, waar mogelijk ook F-16's geparkeerd staan. De Oekraïense luchtmacht heeft bevestigd dat de raketten richting dat plaatsje gingen.
Twee van de drie raketten zouden zijn neergeschoten door de luchtverdediging. "De Kinzjal raket die niet werd neergeschoten is geland in de buurt van het vliegveld van Starokostjantyniv", was te lezen op een groot Oekraïens Telegram-kanaal. "Blijf alstublieft in een schuilplaats: er is een dreiging van munitieontploffing", meldden de lokale autoriteiten van het plaatsje meteen na de aanval.
Waar de raket precies terecht is gekomen, is onduidelijk. Om veiligheidsredenen geeft Oekraïne weinig prijs over aanvallen op militaire doelen, en het kan zelfs strafbaar zijn om berichten over raketaanvallen te delen op sociale media. "Informatie over de plaatsen van landing of vernietiging is niet openbaar! Bedankt voor uw begrip", meldde de Oekraïense luchtmacht.
Starokostjantyniv is de afgelopen twee jaar al vaker het doelwit geweest van Russische aanvallen. Het is niet bekend of de F-16's ook daadwerkelijk op die plek staan, maar op openbare satellietbeelden is te zien dat er wel gevechtsvliegtuigen staan.
'Straaljagers raken, of voorkomen dat ze opstijgen'
"De Russen proberen de F-16's te raken, maar ook als ze de start- en landingsbanen van een vliegveld raken, maakt dat het onmogelijk voor de F-16's om op te stijgen", zegt Patrick Bolder, defensiedeskundige van het Haagse Centrum voor Strategische Studies tegen RTL Nieuws. "Voor Rusland zou het natuurlijk het mooist zijn om de straaljagers te raken, maar als je kan voorkomen dat ze opstijgen, dan heb je je doel ook bereikt."
De aanval op Starokostjantyniv staat niet op zichzelf, Rusland mikt de laatste tijd vaker op Oekraïense vliegvelden. Zo vloog er op zondagavond nog een raket richting het plaatsje Pryloeky, waar ook een vliegbasis is.
"De belangrijkste doelwitten van dergelijke aanvallen zijn Su-24 gevechtsvliegtuigen en F-16's", schreef de Russische militaire blogger Boris Rozjin onlangs op zijn Telegram-kanaal, waar hij 900 duizend volgers heeft.
'Nepvliegtuigen de lucht in'
Oekraïne neemt veel verschillende maatregelen om te voorkomen dat Rusland de vliegtuigen kan vernietigen, legt Frans Osinga, hoogleraar oorlogsstudies aan de Universiteit Leiden, uit. "Vliegtuigen worden verspreid, en ze worden ondergebracht in beschermde shelters. Rond zo'n vliegbasis staan luchtverdedigingssystemen opgesteld, en er worden ook 'decoys' gebruikt: nepvliegtuigen die vanuit de lucht op echte vliegtuigen lijken."
"Oekraïne heeft afgelopen twee jaar ook vliegtuigen laten opereren vanaf geïmproviseerde landingsbanen", zegt Osinga. "Dat kunnen bijvoorbeeld stukken snelweg zijn. Maar het moet natuurlijk wel mogelijk zijn om op die plek logistieke ondersteuning en militaire communicatiemiddelen op te zetten."
Patrick Bolder legt uit dat er op militaire vliegbases mensen werken die gespecialiseerd zijn in de snelle reparatie van landingsbanen en andere infrastructuur. Na een aanval moeten de F-16's ook worden vrijgemaakt van stof en steentjes. "De motor van een F-16 kan heel snel steentjes en andere rotzooi inzuigen. Als je een grotere steen in de motor krijgt, dan gaat die kapot." Na een aanval kan Oekraïne dus niet meteen beschikken over de toestellen, zelfs als de vliegtuigen niet worden geraakt.
Nederlandse F-16's in de lucht
Afgelopen weekend bevestigde de Nederlandse minister van Defensie Ruben Brekelmans dat er nu F-16's in Oekraïne vliegen die door Nederland zijn geleverd. De straaljagers worden met name gebruikt voor de Oekraïense luchtverdediging.
Oekraïne wil de F-16's onder andere gebruiken om de stad Charkiv in het noordoosten van Oekraïne veiliger te maken. Rusland bombardeert de stad met zware geleide bommen, die op tientallen kilometers van de stad worden afgevuurd door gevechtsvliegtuigen.
Nederland gaat Oekraïne helpen met ontwikkeling geavanceerde drones, F-16's inmiddels actief
De 'Nederlandse' F-16's zijn geleverd met raketten die andere gevechtsvliegtuigen kunnen uitschakelen. "Die raketten vuur je af boven Oekraïne, zo'n twintig of vijfentwintig kilometer van het front", zegt Bolder. Zo hoopt Oekraïne Russische vliegtuigen in het Russische luchtruim neer te schieten, en te voorkomen dat er geleide bommen op Charkiv landen.
Zeker één F16 neergestort
Nederland heeft 24 F-16's toegezegd, maar die zijn nog niet allemaal geleverd. In totaal zijn er nu 79 toestellen toegezegd, waarvan er dit jaar zo'n 20 worden geleverd. Tot nu toe is er zeker één vliegtuig neergestort, tijdens een Russische aanval op 26 augustus.
Oekraïne en haar westerse bondgenoten laten bijna niets los over de effectiviteit van de F-16. Informatie over de vliegtuigen kan namelijk door Rusland worden gebruikt.