Waarschuwing in de winkel? Arts pleit voor stoppen met vlees eten
De komende twee weken ligt het vlees weer rijkelijk uitgestald in de supermarkt. Een kalkoen, konijn, kip of varken: het is voor velen onmisbaar tijdens kerst. Maar hoe onmisbaar is vlees eigenlijk voor onze gezondheid? Een Amsterdamse arts is vrij stellig: vlees eten is ongezond. Het Voedingscentrum is het 'in grote lijnen' met hem eens. "Te veel vlees is ongezond."
'Vlees eten is dodelijk'. In een ingezonden artikel in NRC deed Pieter Stokkers, maagdarmleverarts in het OLVG in Amsterdam, afgelopen vrijdag een suggestie voor een waarschuwing op vleesverpakkingen. Net zo een als op pakjes sigaretten. Want, zegt hij, aan het eten van vlees kleven óók risico's voor de gezondheid.
In het artikel richtte hij zich ook tot zijn collega's. "Dokters die vleeskroketten in de kantine naar binnen werken zijn als de rokende arts in de jaren 60: ongeloofwaardig", schreef hij:
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
De arts gaat er best hard in. Zijn belangrijkste punt: de ongezonde kant van vlees eten komt te weinig over het voetlicht. Het leverde hem op sociale media zowel steun als kritiek op. Waar hij overigens niks van meekreeg. "Ik ben niet meer zo actief op sociale media", zegt hij tegen RTL Nieuws. "Ik heb heel veel reacties gekregen van collega's. Eigenlijk alleen maar positieve."
Aanleiding voor het schrijven van het artikel was dat bij een patiënt een stuk konijn in de slokdarm was blijven steken. De wraak van Flappie, dacht hij. Verder heeft dit incident niet zoveel te maken met zijn betoog. "Het was meer om het verhaal aan op te hangen."
Wat is er dan zo ongezond?
Wat is dan wél het probleem? Wat is er dan zo ongezond aan het eten van vlees? Wie de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum raadpleegt, de autoriteit op het gebied van gezond, duurzaam en veilig eten, ziet daar toch echt nog vlees als optie staan. "Best wel opvallend dat ze dat er nog niet uit hebben gehaald", zegt Stokkers.
Maar wie beter kijkt, ziet dat ook dat het Voedingscentrum tegenwoordig waarschuwt: 'Eet meer plantaardig en niet te veel vlees', staat er.
En dat is ook eigenlijk wat Stokkers bedoelt. "Ik wil ouderen niet hun worst bij de zuurkool afpakken. Ik wil alleen aangeven: het verhaal dat vlees eten gezond is, klopt niet."
Risico op kanker
De arts somt op; hart en vaatziektes, overgewicht, diabetes, versleten knieën. auto-immuunziektes. Allemaal problemen die samenhangen met het eten van te veel vlees. 'Welvaartsziekten', noemt hij die. "Van rood vlees en bewerkt vlees is bekend dat dit het risico op kanker vergroot. Dat allemaal bij elkaar maakt dat ik zeg: we moeten minder vlees eten. Dat is wetenschappelijk goed onderbouwd."
Minder vlees dus, dat klinkt al wat minder streng. En dát is ook het standpunt van het Voedingscentrum. "Voor je gezondheid en het milieu is het beter om niet te veel vlees te eten", zegt Iris Groenenberg, expert voeding en gezondheid. Ze adviseert niet meer dan 500 gram vlees per week te eten. De gemiddelde vleeseter zit daar met 102 gram per dag flink boven, mannen tussen 65 en 79 eten 128 gram per dag.
Nederlanders eten op 90 procent van de dagen vlees, blijkt uit onderzoek van het RIVM. Het gaat dan vooral om bewerkt vlees. Bewerkt vlees zoals vleeswaren worden in verband gebracht met beroerte, diabetes type 2 en kanker. Ook wordt al jaren gewaarschuwd voor rood vlees: elke 100 gram rood vlees meer per dag hangt samen met een 17 procent hoger risico op darmkanker. Te veel rood of bewerkt vlees kost jaarlijks 1,1 miljard euro aan extra ziektekosten, berekende een Wageningse onderzoeker.
Toch kan vlees passen in een gezond voedingspatroon, zegt Groenenberg van het Voedingscentrum. Vlees levert voedingsstoffen zoals eiwit, ijzer en vitamine B12. Maar let op: wie vlees eet, kan het beste kiezen voor onbewerkt mager vlees.
Enorme hoeveelheid calorieën
En dus niet te veel. Dat matigen blijkt voor veel mensen toch erg lastig, zegt Stokker. Vandaar zijn verhaal in de krant. "Zo'n broodje hamburger brengt een enorme hoeveelheid calorieën met zich mee. Daarom zijn we te dik: we krijgen te veel energie, en verbranden te weinig. En dan begint alle ellende. Van versleten heupen tot hart- en vaatziektes. Terwijl je bij een plantaardig dieet juist weinig calorieën binnenkrijgt maar toch verzadigd raakt. En je wordt er niet dik van."
"Je kunt ook prima gezond eten zonder vlees", zegt ook Groenenberg van het Voedingscentrum. Vlees kun je vervangen door bijvoorbeeld peulvruchten, ei, ongezouten noten en tofu. Let op: we hebben het hier niet over veganisten, maar over vegetariërs die dus nog wel dierlijke producten zoals ei eten.
Ook voor de vegetariër een gezondheidswaarschuwing: kant-en-klare vleesvervangers bevatten niet altijd genoeg eiwit en andere voedingsstoffen. "Deze zijn vaak ook erg zout."
'Gezond vlees eten kan, zonder vlees eten kan ook'
In hoeverre is ze het eens met het verhaal van de OLVG-arts? "In grote lijnen denken we er hetzelfde over", zegt ze 'zonder mensen hun stukje vlees af te willen pakken'. "Je hebt geen vlees nodig. Wij moedigen aan dat mensen meer plantaardig eten. Gezond vlees eten kan, zonder vlees eten kan ook. Maar we moeten met zijn allen wel minder vlees eten voor onszelf en het milieu."
De gevolgen voor het milieu en het klimaat: dat speelde mee voor OLVG-arts Stokkers om vegetariër te worden. De toenemende vraag naar vlees leidt tot ontbossing en het verdwijnen van regenwoud, zegt hij. "Door biefstuk te eten, vernietig je de natuur en doe je een onevenredig beroep op de aarde."
Ondanks de positieve reacties op zijn betoog in de krant, verwacht Stokkers niet dat mensen nu opeens het vlees van het kerstmenu halen. "Net als roken gaat dat ook niet van vandaag op morgen."
Wie wél geïnteresseerd is in een vegetarisch kerstmenu: het Voedingscentrum heeft er twee ontworpen.