Ook bij alvleesklierkanker overtreft AI artsen in het opsporen van tumoren

Alvleesklierkanker is een van de dodelijkste vormen van kanker. De ziekte geeft lang nauwelijks klachten. Vaak gaat het om vage symptomen zoals buikpijn, misselijkheid of vermoeidheid. Daardoor wordt de kanker meestal pas laat ontdekt. In een stadium dat behandeling vaak niet meer mogelijk is. 

Vaak al uitgezaaid bij diagnose

Jaarlijks krijgen zo'n 3300 mensen in Nederland alvleesklierkanker. Driekwart van hen is 65 jaar of ouder, en bij meer dan de helft is de ziekte al uitgezaaid wanneer die wordt ontdekt. Slechts één op de tien patiënten leeft langer dan vijf jaar na de diagnose.

Volgens radioloog John Hermans van het Radboudumc komt dat doordat deze tumoren vaak bijna niet zichtbaar zijn. "Deze tumoren zijn klein, zitten diep in het lichaam en lijken op normaal weefsel. Ook ervaren experts missen ze op scans. Dat maakt vroege opsporing enorm lastig."

De onderzoekers verzamelden CT-scans van bijna 400 patiënten. Die scans werden beoordeeld door internationale radiologen en vormden de basis voor een betrouwbare toets: een vaste manier om alle AI-modellen eerlijk te vergelijken. Wereldwijd werden AI-teams uitgenodigd om hun systemen in te sturen. In totaal kwamen er ruim 250 modellen binnen.

AI scoort hoog

Daarna gebeurde iets opvallends: de best presterende AI-systemen ontdekten tumoren nauwkeuriger dan de gemiddelde radioloog. De AI sloeg 38 procent minder vaak onterecht alarm en beoordeelde 92 procent van de scans correct. Radiologen kwamen uit op 88 procent.

Hoofdonderzoeker Henkjan Huisman benadrukt dat dit een belangrijke ontwikkeling is. "Juist omdat we een betrouwbare toets hebben ontwikkeld, weten we dat de AI-systemen die beter presteren dan clinici, ook echt effectief zijn."

De kanker van Claudia was bij haar diagnose al uitgezaaid. Toch overleefde ze het. Zie haar video hier:

Radioloog John Hermans benadrukt dat dat niet betekent dat AI artsen vervangt. "Radiologen krijgen steeds meer scans, maar er komen niet meer collega's bij. AI kan helpen verdachte plekken te markeren of twijfelgevallen te beoordelen. Dat geeft tijd, rust en mogelijk een betere diagnose."

Niet morgen in het ziekenhuis

Let op: deze AI wordt nog niet bij patiënten gebruikt. Eerst moet de techniek uitgebreid getest worden in verschillende ziekenhuizen, bij diverse patiëntengroepen en in alle stadia van de ziekte.

"We moeten valspositieve uitslagen voor deze ziekte vermijden, gezien de onnodige belasting van de zorg en vooral de angst die dergelijke vermoedens bij patiënten oproepen", zegt Hermans.

Om die reden trainen de Radboud-onderzoekers de AI nu op bredere patiëntengroepen en andere buikscans. Ze hebben hiervoor een subsidie ontvangen van het Hanarth Fonds. Dit is een Nederlands fonds dat onderzoek naar kanker ondersteunt, met speciale aandacht voor projecten die kunstmatige intelligentie inzetten om de diagnose en behandeling te verbeteren.

Voorzichtige optimisme

Hoewel er dus nog niet gewerkt wordt met het AI model, spreken de onderzoekers van 'een sprankje hoop'. "Als AI tumoren eerder kan vinden, kunnen behandelingen sneller starten of beginnen. Voor sommige patiënten kan dat het verschil betekenen tussen maanden of jaren langer leven. Het zal alleen niet morgen of volgend jaar zijn", zegt Huisman. 

"Maar we komen dichter bij een toekomst waarin een computer radiologen helpt om een extreem dodelijke kanker eerder te vinden. En dat kan levens veranderen."