Poetin kan Oekraïne verzwakken: 'Maar lange bezetting onwaarschijnlijk'

"Dit is het meest risicovolle scenario voor Rusland en het doel lijkt om de Oekraïense president Zelenski te vervangen", zegt Dick Zandee, defensiedeskundige van het Clingendael Instituut. Daar duidt het nu op, maar ik wil eerst bevestiging zien van die troepen op de grond. Dat Rusland ook via Belarus en de Krim is binnengevallen."

Zandee is nog voorzichtig met zijn conclusies. "Als dat echt het geval is, dan is het dus blijkbaar de bedoeling om in Kiev te eindigen." De aanvallen van vannacht lijken volgens Zandee vooral erop gericht om de Oekraïense luchtmacht plat te leggen en het leger te ontregelen.

Rob de Wijk, defensie- en veiligheidsspecialist van The Hague Center for Strategic Studies, sluit zich hierbij aan. "Rusland kan niet frontaal aanvallen, daar is Oekraïne te groot voor. Door alle commandoposten en vliegvelden te bombarderen, zijn Oekraïense troepen ook niet inzetbaar." Op de manier probeert Poetin het land militair te verzwakken. "Het tweede punt is dat Poetin toch lijkt aan te zetten op een ander regime."

Denazificatie

Poetin gebruikt de termen demilitarisatie, het uitschakelen van het Oekraïense leger, maar sprak daarnaast ook van denazificatie. "Dat is politieke framing, het slaat helemaal nergens op", zegt Zandee. "Maar hiermee wil hij de rechtvaardiging voor een inval maximaliseren."

Op deze manier kondigde Poetin de oorlog vanochtend aan:

Hans van Koningsbrugge, hoogleraar geschiedenis en politiek van Rusland, benadrukt dat dit al sinds 2014 het verhaal is dat Poetin vertelt aan Russische burgers. Tijdens de Maidanrevolutie die toen plaatsvond, protesteerden pro-Westerse Oekraïners tegen de regering, omdat die het associatieverdrag met de Europese Unie hadden verworpen. Uiteindelijk werd de pro-Russische president Janoekovitsj omvergeworpen. 

Rusland noemde dat toen 'een fascistische machtsovername die doet denken aan die van Adolf Hitler’. "Poetin verwijst dan naar hoe triomfantelijk de Sovjet-Unie was tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij tolereert geen Oekraïens regime dat nazi-Duitsland steunt. Maar dat is een narratief, een verhaal."

Marieke de Hoon, universitair docent internationaal recht, ziet dat Poetin zelfs nog verder gaat. "Rusland beschuldigt Oekraïne van genocide, volkerenmoord. Hierdoor kan het land zich beroepen op het internationale genocideverdrag." Daarin staat dat je als lidstaat de plicht hebt om genocide te voorkomen. "Door het zo te noemen, zet je je stelling dat je actie onderneemt om mensen te moeten beschermen extra kracht bij", legt De Hoon uit. "Even voor de duidelijkheid: er vindt helemaal geen genocide plaats."

Steun Russische bevolking

Door Oekraïne niet alleen als pro-Westers, maar dus zelfs anti-Russisch af te schilderen, hoopt Poetin op steun van zijn bevolking. Maar krijgt hij dat ook op deze manier? "Het kan een gok zijn van Poetin. Aan de ene kant vertrouwen veel Russen de staatsmedia en als die roepen dat de Russische broeders beschermd moeten worden, dan kan dat aanslaan", zegt Van Koningsbrugge.

Aan de andere kant: de roebel gaat onderuit en het dagelijks leven voor de Rus is al moeilijk. "Als de sancties die er komen ook de bevolking gaan raken, dan is er dus helemaal geen garantie dat Poetin steun krijgt."

Militaire kracht

"Er zijn nog altijd twee scenario’s", zegt Zandee. "Gaat Poetin alleen Loehansk en Donetsk innemen of heel Oekraïne?  Als dat laatste het plan is, dan verwacht ik ook dat het leger via Odessa en Marioepel gaat oprukken." Zandee denkt dat het Russische leger zeker sterk genoeg is om de oostelijke regio's te bezetten.

"Maar over heel Oekraïne heb ik mijn twijfels. Niet om het te veroveren, maar wel om het bezet te houden. Aannemend dat Zelenski niet gaat zwichten, dan is het nodig om de regering te vervangen. Het gaat dus niet alleen om militaire sterkte, maar om het einddoel om een pro-Russische regering te krijgen."

Mondiale strijd

"Ik denk dat Poetin half krankzinnig is geworden", zegt De Wijk. "Dit is niet rationeel meer. Hij is bang voor de NAVO, maar die kan geen deuk in een pakje boter slaan op dit moment." Volgens De Wijk wil Poetin eigenlijk af van een door Amerika gedomineerde wereldorde. "Dat deelt hij met China." Hierdoor moeten we de oorlog in Oekraïne volgens De Wijk zien als een mondiale strijd.

Hij denkt niet dat Rusland Oekraïne wil bezetten. "Daarvoor is het land veel te groot, er wonen meer dan 40 miljoen mensen. Dat ga je niet redden met 190.000 troepen." De Russische inval doet De Wijk denken aan de Amerikaanse invasie in Irak in 2003. "De regimechange ging heel snel, maar daarna werd het lastig. Je moet de bevolking ook onder de duim krijgen en dat is daar niet gelukt." De Russische economie is volgens hem ook niet groot genoeg om een bezetting lang vol te houden. "De bezetting van de Krim was ook al niet gratis. Dat is echt een probleem voor Rusland."

In Europa zullen de gevolgen gigantisch zijn, verwacht De Wijk. "Een economische meltdown, die tot een enorme recessie zal leiden, ook bij ons." Niet alleen komt er veel graan uit Oekraïne, maar ook grondstoffen voor de fabricage van chips. 

"Dit wordt echt nog een hele vervelende zaak. En dat zou nog wel eens verergerd kunnen worden als Europa overgaat tot hele harde sancties, hoe logisch die reactie ook zou zijn. Poetin hoeft maar twee weken de gaskraan dicht te draaien en je hebt een geweldig probleem. Een verschrikkelijke economische uitdaging."

Dit gaat heel lang duren, verwacht De Wijk. "Kijk maar naar wat er gebeurd is in Irak. Daar is bijna 20 jaar geleden een invasie geweest en we zitten nog steeds met de brokstukken."