De hel van Bachmoet in één beeld: 'Zinloos en tragisch'

De foto werd afgelopen weekend getwitterd door Illia Ponomarenko, verslaggever van de Kyiv Independent. Hij deelde een tweede foto, waardoor geen twijfel meer bestaat over wat we zien. Een veld vol lijken. Tientallen.

De foto's zijn gemaakt in Bachmoet. Een plaats in de Donbas waar al weken een keiharde strijd wordt gevoerd. Het front lijkt geen meter op te schuiven, maar intussen zijn al duizenden soldaten omgekomen. Een slagveld zoals we dat eigenlijk niet meer kennen. Een 'verspilling van mensenlevens', zo wordt op het beeld gereageerd. "Zinloos en tragisch."

Er vallen zoveel doden in Bachmoet, dat er geen ruimte meer is in de hel, wil deze journalist zeggen met zijn tweet:

Russen denken zo te kunnen winnen

Als kanonnenvoer in het woordenboek zou moeten worden verduidelijkt met een foto, zou dit beeld erbij kunnen worden gezet, reageerde een twitteraar. Kannonenvoer is ook het eerste woord dat Oekraïne-specialist en buitenlandredacteur Chris Colijn te binnen schiet als hij de tweet ziet.

"De Russen denken: als we genoeg mensen sturen, dan komen we er wel. Ze denken dat ze op deze manier uiteindelijk kunnen winnen."

Geruchten over nieuw offensief

Er gaan volgens Colijn hardnekkige geruchten dat de Russen binnenkort opnieuw gaan mobiliseren. "De kans is dus groot dat we meer van dit soort beelden gaan zien. Er volgt dan een nieuw offensief, met mannen die in Rusland letterlijk van de straat zijn geplukt en naar Oekraïne worden gestuurd. Mannen die soms nog nooit een militaire training hebben gevolgd, laat staan een wapen hebben vastgehouden."

De mannen zijn kwetsbaar. "De aanvallende partij lijdt altijd meer verliezen", zegt André Gerrits, hoogleraar International Studies en Global Politics aan de Universiteit Leiden. "Als je een leger hebt dat aanvalt, dan geeft het zich bloot. De verdedigende partij kan zich verschansen, zoals de Oekraïners nu ook doen."

Waarom zo hard gestreden wordt om Bachmoet? "Het is een kruispunt van wegen, in die zin is het een belangrijke stad, maar een paar maanden geleden hadden we er nog nooit van gehoord. Het is ook zo: als je maar lang genoeg om iets vecht, krijgt het vanzelf een soort symbolische betekenis."

Inmiddels gaat ook een foto rond met daarop aangegeven waar de lichamen te zien zouden zijn:

De foto past volgens Gerrits in het beeld waarop de Russische president Poetin deze oorlog voert. "Het doet mij denken aan filmpjes die ik heb gezien van soldaten die oprukken naar het front, terwijl vlak daarvoor ook al een bataljon is opgerukt en volledig aan flarden is geschoten. Eigenlijk lopen ze hun dood tegemoet."

Gerrits kan bijna niet anders dan concluderen: het leven van de individuele militair telt in Rusland niet zwaar. "Bij alle oorlogen die Rusland heeft gevoerd, zag je hetzelfde gebeuren. Behalve in de oorlog in Syrië."

Poetin doet in dat opzicht niet anders dan zijn voorgangers in eerdere oorlogen, zegt Gerrits. "Hij heeft met deze oorlog alleen politieke ambities, het dondert hem niet hoeveel doden er vallen. Als hij maar slaagt in zijn missie."

Slecht opgeleid en bewapend

De Russische soldaten in Bachmoet zijn vaak slecht opgeleid en ook slecht bewapend. Daarnaast worden ze niet ter plekke aangestuurd door een officier die afwegingen kan maken op basis van de situatie ter plaatse. "Dat is een probleem voor deze soldaten", zegt de hoogleraar.

"Het Russische leger doet niet aan onderofficieren. Daar geloven ze niet in. Dat betekent dat de soldaten ter plekke weinig eigen initiatief kunnen nemen. Ze kunnen niet improviseren. Ze moeten luisteren naar de officieren die hen naar Bachmoet hebben gestuurd."

Gebrek aan vertrouwen

Maar de beste inschattingen maak je dichtbij. Daarom hebben westerse legers wel onderofficieren, legt Gerrits uit. "Bij de Duitsers zie je het heel sterk. Russische troepen hebben het nooit gehad. Het is een gebrek aan vertrouwen. Het naar beneden afgeven van bevoegdheden, daar willen ze niet aan."

Buitenlandredacteur Chris Colijn zegt het ook: "Het is een heel gekke hiërarchie. Je bent óf een heel groot man in het leger, of een gewone voetsoldaat. Daar zit weinig tussen."

Colijn denkt niet dat de gruwelijke beelden breed worden gedeeld in Rusland. Dit soort foto's bereiken Rusland maar mondjesmaat. Kritische media zijn in het land verboden. "Als je ernaar op zoek gaat, vind je het wel in sommige oppositiekanalen op Telegram, maar verder eigenlijk niet."

Kritiek is er niet. Althans niet op het enorme menselijk leed – volgens de Oekraïners gaat het om 100.000 omgekomen manschappen aan Russische zijde. Militaire bloggers of de militairen die je op Russische tv ziet, hebben niet zozeer kritiek op het feit dat deze oorlog wordt gevoerd. Ze hebben vooral kritiek op de manier van oorlog voeren. 

'Meer steun dan we denken'

Hoogleraar Gerrits maakt een vergelijking met de oorlog die Rusland voerde in Afghanistan in de jaren 80. De moeders van de tienduizenden dode soldaten waren toen heel zichtbaar. "Die moeders zie je nu eigenlijk niet. Dat kan er ook mee te maken hebben dat Rusland nu veel repressiever is. Maar het zou ook kunnen komen dat er toch in Rusland legitimiteit is voor deze oorlog. De Russische samenleving steunt deze oorlog meer dan we denken. Dat is toch het gevolg van jarenlange propaganda."