Israël wil Iran harde klap uitdelen: 'Serieuze kans op escalatie'

Bij de Iraanse aanval van 1 oktober werden zo'n tweehonderd ballistische raketten afgevuurd op doelen in Israël. Dit als vergelding voor de liquidatie van Hezbollahleider Hassan Nasrallah door Israël. Ook in april voerde Iran een rechtstreekse aanval uit op Israël. 

In beide gevallen veroorzaakte raketten relatief weinig schade dankzij het Israëlische luchtverdedigingssysteem. Toch zat de schrik er na afloop goed in onder de bevolking. "Het was lang geleden dat Israël zo onder vuur lag", blikt RTL Nieuws-verslaggever Pepijn Nagtzaam terug. "Dit soort aanvallen over en weer zijn vaak een vorm van afschrikking."

Landen willen uitstralen dat ze in staat zijn geweld te gebruiken, legt hij uit. "Iran wilde in dit geval laten zien dat zij het niet pikten dat Israël Libanon was binnengetrokken en Nasrallah had vermoord. Dat doen ze dan op die manier."

Vergelding

"Het is een cynisch proces", vervolgt Nagtzaam. "De een deelt een klap uit en de ander slaat terug. Meestal is de klap die wordt teruggegeven ongeveer van hetzelfde kaliber als degene die is ontvangen."

Maar de vraag is of dat ook geldt voor de aangekondigde reactie van Israël. De Israëlische minister van Defensie Yoav Gallant waarschuwde eergisteren dat de vergelding 'dodelijk' en 'verrassend' zal zijn. Nagtzaam: "Niemand weet precies wat dat betekent."

Nu Irans bondgenoten Hamas en Hezbollah ernstig verzwakt zijn, bestaat in andere landen de vrees dat Israël het moment aangrijpt om af te rekenen met zijn aloude vijand Iran. "Het regime in Iran begrijpt onze vastberadenheid om onszelf te verdedigen en onze vastberadenheid om wraak te nemen op onze vijanden niet", zei premier Netanyahu kort na de raketaanval.

Ook voormalig premier van Israël Naftali Bennett deed een duit in het zakje. "We moeten de ondergang van dit regime in Iran versnellen. Dit is een regime dat zal vallen", zei hij in een interview met de BBC.

Nucleair programma uitschakelen

"Iran is voor Israël altijd al een grote dreiging geweest", vertelt arabist Maurits Berger van Universiteit Leiden. "Enerzijds vanwege de bondgenoten die ze overal in de regio hebben: Hamas in Gaza, Hezbollah in Libanon en de Houthi's in Jemen. Maar, die groeperingen zijn nu grotendeels uitgeschakeld." 

De tweede dreiging is dat Iran mogelijk een atoomwapen ontwikkelt of dat al heeft gedaan. "Het is een publiek geheim dat Israël een atoomwapen heeft. Mede daardoor hebben ze een enorm militair overwicht in de regio. Als Iran er ook een zou hebben, krimpt dat Israëlische overwicht."

Over het al-dan-niet bestaan van een Iraanse atoombom bestaat veel onduidelijkheid. "We weten het niet", zegt Berger. "Iran zegt uranium te verrijken voor energie, maar omdat het land geen inspecties meer toestaat, blijft het gissen of dat klopt."

"Iran verrijkt al twee decennia lang uranium, dus zou er technisch gezien mee bezig kunnen zijn", zegt Irankenner Thomas Erdbrink. Ook hij zegt het niet zeker te weten, maar wijst op de 'talloze inspecties' van de VN die er in het verleden nooit bewijs voor hebben gevonden.

Erdbrink ziet een kernwapen vooral als middel voor afschrikking. "Een kernwapen gebruiken doe je alleen als je zelfmoord wil plegen. Je krijgt er namelijk onherroepelijk een paar terug."

Iraanse olie-industrie raken

Een ander mogelijk doelwit van Israël is de Iraanse olieproductie. Zo'n aanval wordt gevreesd door de andere olieproducerende landen in het Midden-Oosten. Meerdere Golfstaten hebben bij de Amerikaanse regering aangedrongen om hun bondgenoot Israël ervan te weerhouden Iraanse olielocaties aan te vallen, meldde persbureau Reuters gisteravond. De landen zijn bang dat een Israëlische aanval op Iraanse oliefaciliteiten ertoe zal leiden dat bondgenoten van Iran uit wraak hun oliefaciliteiten onder vuur zullen nemen.

Golfstaten zoals Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar hebben om die reden hun luchtruim gesloten. Dat moet de kans op een Israëlische luchtaanval op Iran verkleinen.

Erdbrink, die lange tijd in Iran woonde, volgt de situatie met veel belangstelling. "Het conflict tussen Israël en Iran speelt al heel lang, maar in deze fase zijn we nog nooit geweest. Er bestaat een serieuze kans op escalatie." 

Hij verwacht niet dat Iran militair gezien kansloos is tegen Israël. "Het is naïef om te denken dat Iran niets kan beginnen. Iran heeft een groter raketarsenaal dan Israël, dat bovendien vrij precies doelen kan raken, als ze dat willen." Die doelen hoeven niet per se in Israël te liggen, benadrukt Erdbrink. "Iran kan ook raketten afvuren op bijvoorbeeld olieraffinaderijen in de Verenigde Arabische Emiraten, een land dat diplomatieke banden onderhoudt met Israël."

'Iran vernietigen lukt niet'

Qua tegenaanval zijn de Israëlische mogelijkheden bovendien begrensd, zegt Erdbrink. "Israël heeft niet de militaire capaciteit om meerdere doelen in Iran tegelijkertijd aan te vallen. Daarvoor hebben ze te weinig vliegtuigen. Ook is de afstand tussen beide landen simpelweg te groot. Iran 'vernietigen' lukt Israël niet, maar het land schade toebrengen zeker wel." 

Berger ziet overeenkomsten met 2003, toen de VS Irak binnenvielen, omdat dat land massavernietigingswapens zou hebben. "De VS sloegen na 9/11 wild om zich heen en gingen daarin soms te ver. Irak had geen massavernietigingswapens. Israël doet momenteel hetzelfde. Dat is te begrijpen, maar is niet in proportie. De vraag is: laten andere landen zich meeslepen met Israël zoals met de VS in 2003?"