Angst in Oekraïne voor welk vredesplan dan ook: 'De prijs is nu enorm'
De toekomst van Oekraïne staat op het spel tijdens de onderhandelingen deze week. Een voorstel vanuit de VS deed wenkbrauwen fronsen, maar ook in de aangepaste versie die door meerdere Europese landen is ingediend, blijven de mogelijke gevolgen groot. Oekraïne kan bijvoorbeeld opnieuw grondgebied verliezen. Opnieuw, na het verlies van de Krim, al in 2014. Experts over de gang van zaken.
Hoewel nog onduidelijk is waar de delegaties het in Genève precies over eens zijn geworden, ziet de nieuwe versie er volgens RTL Nieuws-verslaggever in Kyiv Chris Colijn 'duidelijk gunstiger uit' voor Oekraïne.
Colijn wijst daarbij op delen uit het aangepaste voorstel dat door persbureau Reuters werd ingezien. "We weten niet precies wat er achter gesloten deuren wordt besproken", zegt hij. "Maar we weten wel dat de zwaarste punten waar Oekraïne bezwaar tegen had, zijn afgezwakt in het tegenvoorstel." In het eerste plan werd gesproken over het opgeven van grondgebied in het oosten van Oekraïne en het halveren van het Oekraïense leger.
Prijs is enorm
In het Europese tegenvoorstel hoeft Oekraïne de delen van de Donbas die nog in Oekraïense handen zijn niet volledig op te geven. De frontlinie wordt bevroren, Oekraïne krijgt robuuste veiligheidsgaranties en behoudt formeel de soevereiniteit over de door Rusland bezette gebieden. Wel wordt de omvang van het Oekraïense leger in vredestijd beperkt tot 800.000 militairen.
Ondanks de verbeteringen blijft de prijs van vrede volgens Colijn enorm. Hij wijst erop dat Oekraïne in elk scenario opnieuw iets inlevert. "Oekraïne heeft de afgelopen jaren al veel verloren", zegt hij. "Als het nu akkoord moet gaan met een deal waarin Russische belangen worden meegewogen, verliest het opnieuw."
Ook kan Oekraïne opnieuw grondgebied verliezen als een terugtrekking uit delen van de Donbas toch onderdeel blijkt te worden van het akkoord. "Dat zijn de zwaarst verdedigde linies van het front", zegt Colijn, "gebied dat Oekraïne al sinds 2014 probeert te houden."
Zo zullen volgens hem miljoenen Oekraïners definitief hun thuis kwijtraken. "Mensen die zijn gevlucht uit bezette gebieden kunnen vaak niet meer terug. Hun huizen zijn verwoest of er wonen inmiddels Russen in."
De eerste versie leidde tot forse bezwaren van zowel Oekraïne als meerdere Europese landen. Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland boden daarom gezamenlijk een tegenvoorstel aan met concrete wijzigingen en schrappingen. Die landen schoven zondag in Genève aan om die aanpassingen te bespreken. Zelensky schreef gisteravond op Telegram dat de 'strategische belangen van Oekraïne zijn meegenomen in het plan'.
Sterk in Russisch voordeel
Volgens verslaggever Colijn bevatte de oorspronkelijke versie 'opvallend veel eisen die gunstig waren voor Rusland'. Hij noemt daarbij onder meer dat Oekraïne zich volgens het eerste plan volledig uit de Donbas moest terugtrekken en dat het leger met ongeveer de helft zou moeten krimpen. Ook was het mogelijke NAVO-lidmaatschap compleet van tafel, terwijl er volgens Colijn slechts 'vage en niet-uitgewerkte taal' was opgenomen over veiligheidsgaranties.
Hoewel Washington, Kyiv en verschillende Europese hoofdsteden spreken van vooruitgang, blijven cruciale onderdelen van het vredeskader onbekend. Ook is nog niet duidelijk hoe Rusland op de aangepaste versie zal reageren.
Het Kremlin reageerde eerder relatief positief op het oorspronkelijke Amerikaanse voorstel. Volgens Ruslandcorrespondent Olaf Koens is Rusland uit op een aantal belangrijke zaken.
"In de eerste plaats is dat een formele erkenning van de gebieden die het nu claimt, of in ieder geval in handen heeft", zegt hij. "Ook wil Rusland dat de internationale sancties tegen het land komen te vervallen. Tot slot wil het er voor zorgen dat Oekraïne niet in staat is zichzelf te verdedigen, het Oekraïense leger moet aan banden worden gelegd en het land mag geen lid worden van de NAVO."
Zelfbeschikking onder druk
Welke uitkomsten de vredesgesprekken ook opleveren, de Oekraïense zelfbeschikking kan onder druk komen te staan. "Als NAVO-lidmaatschap wordt uitgesloten, heeft Rusland feitelijk een veto, terwijl die beslissing bij de NAVO-landen en Oekraïne hoort te liggen." Datzelfde geldt volgens hem voor de gewenste beperking van het Oekraïense leger.
Colijn benadrukt verder de menselijke tol. "Tienduizenden Oekraïners zijn gesneuveld. Voor veel mensen is het moeilijk te accepteren dat dat enorme offer niet tot een overwinning heeft geleid."
'Grote vooruitgang'
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio zei zondag 'groot optimisme' te voelen over het plan van president Trump. Volgens hem is er 'grote vooruitgang' geboekt en kan een akkoord 'binnen een redelijke termijn' worden bereikt. Rusland zal volgens Rubio wel 'inspraak hebben', en hoewel de resterende obstakels volgens hem 'niet onoverkomelijk' zijn, is meer tijd nodig.
Volgens Colijn zijn Oekraïners helemaal niet optimistisch over vredesgesprekken. "De meeste Oekraïners vertrouwen er niet op dat Rusland zich aan het akkoord houdt en verwachten dat Rusland later opnieuw zal aanvallen. Dit voelt voor velen als een tijdelijke deal. En ondertussen zal Rusland Oekraïne proberen te destabiliseren, bijvoorbeeld via desinformatie."
Onze correspondent Jeroen Akkermans vroeg Oekraïeners zelf wat ze van het vredesplan van de VS en Rusland vonden:
