Jevhenija bleef, Anna verliet Oekraïne: 'rampzalige' bevolkingskrimp door oorlog

Jevhenija Kolesnitsjenko verloor drie jaar geleden haar man in de oorlog. Hij is een van de honderdduizenden die is omgekomen in de strijd tegen de Russen. Het verlies heeft haar strijdbaar gemaakt: "Direct na zijn dood ben ik in dienst gegaan. Dat besluit nam ik heel gemakkelijk, omdat ik altijd al ambulancemedewerker wilde worden. Het was wel heel moeilijk om de kinderen achter te laten, maar mijn vrienden en zus hebben me hierin gesteund en voor de kinderen gezorgd."

Kolesnitsjenko kiest er bewust voor om in Oekraïne te blijven: "Aan het begin van de grote invasie ben ik met mijn kinderen naar Polen gevlucht. Daar hebben we negen maanden gewoond, tot mijn man stierf. Nu denk ik er niet meer aan om het land te verlaten. Mocht de situatie militair gezien escaleren, dan zullen alleen de kinderen vertrekken. Ik ben nu niet meer alleen vrouw en moeder, ik ben ook reservist."

De bevolking van Oekraïne is de afgelopen jaren sterk afgenomen. Volgens officiële cijfers is de bevolking geslonken van ongeveer 42 miljoen mensen voor de Russische invasie tot onder de 36 miljoen. 

Volgens Oekraïne-verslaggever Chris Colijn kan dit aantal nog lager komen te liggen: "Er is al lang geen volkstelling geweest, dus het bevolkingscijfer is waarschijnlijk al lager dan 36 miljoen." Oekraïne heeft momenteel meer sterfgevallen dan geboorten. Voor elke geboorte overlijden ongeveer drie mensen. 

Sinds de oorlog is uitgebroken zijn er naar schatting rond de 5,5 miljoen mensen gevlucht. Zo ook de 35-jarige Anna Bieliajevaa. Zij vluchtte in 2022, drie weken nadat Rusland haar stad Charkiv aanviel. De keuze om te vertrekken was moeilijk, maar ook de enige logische vertelt ze: "Als ik alleen was geweest, zou ik misschien nog in Oekraïne zijn gebleven. Maar ik was verantwoordelijk voor twee levens, die van mijn moeder en mijn zoontje. Ik had geen andere keuze dan ze te redden."

Minder kinderen geboren

Naast dat er mensen op de vlucht slaan, worden er ook minder kinderen geboren in Oekraïne. In het ziekenhuis van het kleine stadje Hosjtsja worden jarenlang meer dan 400 kinderen per jaar geboren, nu zijn dat er nog maar 139.

"Elke dag doodt Rusland onze kinderen: jonge mannen en vrouwen die nog gezinnen hadden kunnen stichten." Tegelijkertijd ziet Kolesnitsjenko ook weerbaarheid onder de Oekraïense bevolking: "Ik zie nog veel kinderen en moeders met kinderwagens om me heen. Wij geven niet op en we zullen ons leven weer opbouwen, hoe moeilijk of angstig het ook wordt."

Meer jongeren verlaten Oekraïne 

"Je kunt de huidige demografische situatie wel rampzalig noemen". Het is echt onderdeel van de gesprekken in Oekraïne, merkt Colijn: "Mensen maken er soms ook wel grapjes over. Ze vragen dan grappend aan elkaar: 'Hoeveel kinderen heb jij al verwekt?' Het laat zien dat mensen nadenken over de toekomst van hun land."

Die toekomst is voor velen nog altijd erg onzeker. Oekraïne had mannen van 18 tot 60 jaar sinds het begin van de oorlog verboden het land te verlaten. Maar sinds afgelopen zomer hebben jongens van 18 tot 22 toestemming gekregen om het land te verlaten. En daar maken veel jongeren gebruik van. Volgens Colijn hoopt Oekraïne zo jongeren langer te kunnen binden met het land, omdat veel van hen anders voor hun 18de al zouden vertrekken. "Het risico is dat wie jong het land verlaat, later minder binding voelt en minder snel terugkomt."

Ooit nog terugkeren?

Bieliajevaa die inmiddels al ruim drie jaar haar zoontje ziet opgroeien in Nederland merkt dat ze niet weet of ze ooit nog terug zal keren: "Het is een hele moeilijke vraag voor mij. Met een buur als Rusland weet ik niet of het ooit veilig gaat worden. Ik ben vertrokken om mijn zoon en moeder te redden. Nu heeft mijn zoon hier al de helft van zijn leven doorgebracht. Hij is 7, dus het is moeilijk om opnieuw alles te moeten leren. Voor mijn zoon zal ik tegen die tijd de beste keuze maken."

Miljoenen mensen nodig

De leegloop van jonge mensen bedreigt het herstel en de economische groei na de oorlog, ziet Colijn: "Het land zal miljoenen mensen nodig hebben om weer op te bouwen: maar hoe ziet die vrede eruit, en keert de bevolking wel terug? Dat blijft onzeker."

Tot die tijd proberen vrouwen de tekorten op te vullen, zegt Kolesnitsjenko: "Veel specialisten in zogenaamde 'mannelijke' beroepen zijn nu aan het front. Er is een tekort aan bijvoorbeeld bouwvakkers en chauffeurs, maar langzamerhand nemen vrouwen die functies van de mannen over. We zijn bereid om alle ongemakken in het dagelijks leven te doorstaan, zolang dat bijdraagt aan de overwinning."

De oorlog laat onmiskenbaar diepe sporen na. Voor veteranen met amputaties vormen drempels nu de vijand. Bekijk de video hier: