Hij/zij/hen/huh? Dit is waarom mensen melden hoe je ze moet noemen

Sommige bedrijven sporen hun werknemers aan hun voornaamwoorden in de handtekening van hun e-mails te zetten, en Instagram bevat sinds vorig jaar de functie om ze aan je profiel toe te voegen. Je zult die voornaamwoorden, die ook vaak met de Engelse term pronouns worden aangeduid, dus steeds vaker tegenkomen. Maar waarom?

Verkeerde aanspreking

"Er zijn twee redenen voor", zegt Simon Timmerman van kennisinstituut Movisie. "De eerste is om te voorkomen dat mensen verkeerd worden aangesproken, want dat kan superpijnlijk zijn. Daarnaast creëert het ruimte voor mensen die niet in de traditionele hokjes van man of vrouw passen."

Frédérique werd afgelopen zomer mishandeld omdat ze niet wilde zeggen of ze een jongen of een meisje was. Zij noemt zichzelf genderfluïde: een genderidentiteit waarbij iemand zich het ene moment mannelijk kan voelen en het andere moment vrouwelijk. "Ik ben geboren als vrouw, maar vind het ook oké als ik man word genoemd", vertelde ze eerder deze maand aan RTL Nieuws.

Het maakt Frédérique niet uit hoe ze wordt aangesproken. Haar vader gebruikt bijvoorbeeld de woorden 'mijn dochter', 'haar', 'ze' en 'zij'. "Ik voel mij daar goed bij", zegt ze.

Voor Frédérique maakt het dus niet uit of je 'hem' of 'haar' zegt, veel anderen vinden het wél belangrijk om met het juiste woord genoemd te worden. Bijvoorbeeld student Beau Geraeds (20) uit Utrecht. Hij won vorig jaar een prijs voor zijn bijdrage aan inclusief onderwijs, omdat hij zich op zijn school inzet voor trans studenten zoals hijzelf.

Beau: "Het is mij heel vaak overkomen dat ik met de verkeerde voornaamwoorden werd aangesproken. Dus zette ik het er op een gegeven moment maar gelijk bij als ik iemand mailde: mijn pronouns zijn hij/hem."

Maar niet alle trans mensen vinden dat prettig, zegt Beau. "Bijvoorbeeld als zij niet willen dat mensen weten dat ze trans zijn. Als je dan je voornaamwoorden vermeldt, weten mensen het direct. Ik heb zelf in eerste instantie ook getwijfeld of ik het wel op Instagram wilde zetten."

Bovendien hebben niet alleen mensen die transgender of genderfluïde zijn, baat bij het vermelden van hun aanspreekvorm zegt Timmerman. "Ik sprak laatst ook iemand die een voornaam had waar je niet duidelijk een geslacht aan kon zien, en het daarom heel handig vond."

Aangemoedigd

Ook bij mensen die niet trans zijn, zie je steeds vaker vermeld staan hoe zij willen worden aangesproken. Een goede ontwikkeling, vindt Beau. "Dat zorgt ervoor dat het normaler wordt, en niet meer een uitzondering. Je laat er ook mee zien dat je trans mensen steunt."

Om die reden wordt het ook vaker aangemoedigd bij bedrijven en organisaties, denkt Sabine Oude Avenhuis van de Nederlandse InclusiviteitsMonitor, die onderzoek naar diversiteit en inclusie binnen organisaties faciliteert.

Oude Avenhuis: "Vanuit een organisatie en als mens laat je ermee zien dat je openstaat voor mensen uit de LHBTIQ+-community. En voor mensen uit die community is het duidelijk dat zij welkom zijn in de organisatie."

Je ziet dan ook vooral bij organisaties die zich bezighouden met diversiteit vaak dat werknemers hun voornaamwoorden vermelden. Ook politici als Rob Jetten (D66) en Jesse Klaver (GroenLinks) hebben 'hij/hem' op hun Instagramprofielen staan.

"Ik zou zeggen dat elke organisatie dit zou moeten aanmoedigen", zegt Simon Timmerman van Movisie. "Overal kunnen mensen werken die daar behoefte aan hebben."

Gewoon praktisch

"Het is ook gewoon praktisch om te weten hoe iemand graag aangesproken wil worden", zegt Beau. "Of dat nou met hij, zij, hen of die is. Dat kun je niet altijd aan iemand zien."

Als het normaler wordt om aan te geven hoe je wil worden aangesproken, voorkomt dat ongemakkelijke momenten. "Ik heb wel eens mijn nieuwe docenten gemaild, om even uit te leggen dat ze mij met 'hij' moeten aanspreken. Maar ik voelde me wel opgelaten dat ik dat moest doen, en anderen niet. Het liefst zou ik willen dat je in het schoolsysteem gewoon kunt invullen hoe je aangesproken wil worden."

Dat niet iedereen het nut van de voornaamwoorden inziet, kan Beau zich voorstellen. "Sommige mensen denken: ik ben gewoon een man, dat zie je toch, waarom zou ik het dan vermelden? Of soms maken ze zelfs vervelende grappen. Maar ik denk: als het een kleine moeite is, en je mensen ermee kan helpen, waarom zou je het dan niet doen?"

"Mensen vinden het soms ingewikkeld, of ze zijn bang dat je niet meer gewoon man of vrouw 'mag' zijn", zegt Timmerman. "Dat is natuurlijk niet zo. Het gaat erom dat mensen die daar niet aan voldoen óók de ruimte krijgen om zichzelf te zijn."

Veelvoorkomende woorden

Sommige mensen herkennen zich niet in de klassieke tweedeling tussen man en vrouw, schrijft Transgender Info Nederland. Mensen kunnen hun geslacht op verschillende manieren ervaren en uiten.

Er wordt onderscheid gemaakt tussen een aantal kenmerken:

Sekse gaat over je biologische geslacht, en welke lichamelijke kenmerken je hebt.

Genderidentiteit: voel je je man of vrouw? Sommige mensen voelen zich allebei, of geen van beiden.

Expressie beschrijft hoe je uiting geeft aan je identiteit, bijvoorbeeld in kleding, gedrag of make-up.

Veelgehoorde genderidentiteiten zijn:

Transgender: iemand die zich niet identificeert met het geslacht waar die mee geboren is, wordt beschreven met de parapluterm transgender, of trans. Het tegenovergestelde is cisgender.

Non-binair: een non-binair persoon voelt zich niet man en ook niet vrouw. Sommige non-binaire personen willen niet aangesproken worden met hij of zij, maar kiezen voor 'die' of 'hen'. In plaats van 'De fiets is van hem, het is zijn fiets', zeg je dan bijvoorbeeld: 'De fiets is van hen, het is hun fiets' - ook al gaat het nog steeds maar om één persoon.  

Genderfluïde: sommige mensen ervaren hun geslacht als 'fluïde', oftewel veranderlijk. Zij voelen zich dus niet altijd even mannelijk of vrouwelijk.