Wat gebeurt er precies als Rusland aanvalt met kernwapens? Vijf vragen
De Russische president Poetin geeft signalen af dat Rusland in zijn bestaan bedreigd zou worden. Levensgevaarlijk, vinden experts. Want het kan een reden zijn voor Poetin om naar het ultieme wapen te grijpen.
De oorlog in Oekraïne gaat voor Rusland niet zoals gepland. De doelen van het 'denazificeren' en demilitariseren van Oekraïne zijn niet behaald. Sterker nog, het Oekraïense leger biedt fel weerstand en bijna geen enkele stad is door de Russen veroverd. De invasie lijkt zo na drie weken strijd te zijn vastgelopen
Ondertussen zucht Rusland onder de zware sancties die het Westen heeft opgelegd. En als Poetin in het nauw komt, is hij onvoorspelbaar, zeggen kenners. Zou het een reden kunnen zijn voor Poetin om kernwapens in te zetten? Analist Paul van Hooft, van het The Hague Centre for Strategic Studies, beantwoordt de belangrijkste vragen.
1. Hoe kan Rusland toeslaan met kernwapens?
"Het is onwaarschijnlijk dat Rusland met lange afstandsraketten New York of Parijs zal aanvallen. Dat is zelfmoord. Het meest waarschijnlijke zou dan zijn dat Poetin een tactisch kernwapen inzet. Dat past binnen de Russische doctrine voor het gebruik van geavanceerde wapens; als een soort waarschuwingsschot."
"Het gaat dan om een relatief klein kernwapen dat wordt ingezet op een stadsdeel of een militair doel. Als zo’n kernwapen op de grond ontploft, verspreiden radioactieve deeltjes zich verder omdat ze omhoog worden gestuwd in een stofwolk. Als het in de lucht tot ontploffing wordt gebracht is dat effect minder. Dat is een keuze."
"Mensen denken als snel dat de hele wereld weg is bij een nucleaire aanval. Maar sommige conventionele wapens zijn even sterk als de kleinste tactische kernwapens."
2. Poetin heeft zijn kernwapens al op scherp gezet. Wat betekent dit?
"Eerst worden de troepen gereed gesteld. Denk aan kapiteins op onderzeeërs met nucleaire wapens. Kernkoppen kunnen dan aan raketten worden gekoppeld. Vliegtuigen met raketten met kernkoppen kunnen patrouilles uitvoeren. Het lijkt er op dat dit niet uitgevoerd is, inlichtingendiensten zouden dat niet hebben waargenomen."
"Poetin gebruikt het niet zoals in de Koude Oorlog als afschrikkingsmiddel, maar als dwangmiddel. Hij probeert de VS en Europa te dwingen om niet meer sancties af te kondigen of wapenleveranties te doen."
3. Welke stappen moet Poetin nemen voor een kernaanval?
"We denken vaak bij het gebruik van kernwapens aan iemand die op een knop drukt, maar dat ligt anders. Meestal worden er codes doorgegeven aan individuele officieren die controle hebben over kernwapens. Die codes zijn de sleutel om de wapens in te zetten."
"Dan kan gebeuren door Poetin of bijvoorbeeld zijn defensiechef of een ander hooggeplaatst figuur. Je wilt als land niet dat als de leider dood is, dat je dan geen kernwapens meer kan inzetten. Maar je wilt ook niet dat een kolonel ze zomaar op eigen houtje kan inzetten. Er is altijd een back-upplan. Maar er is natuurlijk ook nog de kans dat officieren in dit soort situaties weigeren."
4. Hoe groot is de kans dat Rusland de bom laat vallen?
"Ik vind het onwaarschijnlijk, maar niet onmogelijk. Poetin heeft al agressiever en gevaarlijker gereageerd dan we hadden verwacht in Oekraïne. Als dit bluf is, dan is hij behoorlijk vroeg gaan bluffen. Het is een kaart die je niet snel wilt trekken."
5. Wat doet het Westen dan?
"Als Rusland een tactisch kernwapen op het grondgebied van niet-NAVO-lid Oekraïne inzet, dan zal het Westen niet terugslaan met een kernwapen, is mijn verwachting."
"Westerse landen zijn nu al wel in opperste staat van paraatheid. De Fransen varen nu niet met één, maar met drie onderzeeërs die kernwapens kunnen dragen. Dat is niet meer gebeurd sinds de vroege jaren tachtig, tijdens de Koude Oorlog. Het Westen werkt nu protocollen af in escalatiemanagement. Dat moet met heel veel zelfbeheersing gebeuren, want niemand wil een kernoorlog."