Falen Russisch leger dringt ook in eigen land door: kritiek uit alle hoeken
Het tegenoffensief van het Oekraïense leger werpt vruchten af: tot ieders verrassing verliezen de Russen terrein in het zuiden en het noordoosten van Oekraïne. Een vernedering voor de Russen, zo lijkt het, en zelfs uit eigen land klinkt steeds meer kritiek. "Maar het Kremlin blijft opvallend stil."
Het lijkt niet voorspoedig te lopen voor het Russische leger. Gisteren publiceerde het Russische ministerie van Defensie een kaart waarop te zien is dat Russische troepen de regio Charkov bijna volledig hebben verlaten. En het landverlies lijkt niet op te houden. Volgens Kiev hebben Oekraïense strijders de afgelopen 24 uur meer dan twintig plaatsen heroverd.
Slecht nieuws valt slecht
De verliezen aan Russische kant hebben meerdere oorzaken, legt oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruif uit. Zo geeft Zelenski zijn legerleiders veel vrijheid bij het uitvoeren van hun operaties.
Dat geldt niet voor het Russische leger, waar een angstcultuur heerst. De legerleiding durft daarom geen slecht nieuws te brengen en zal ook niet de vrijheid voelen om in discussie te gaan over de haalbaarheid van bepaalde doelen, aldus De Kruif. "Ik vraag me af of Poetin goed geïnformeerd wordt."
Ook beschikt de Oekraïense legerleiding over bepaalde vakkennis die ze hebben opgedaan in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Dat zie je de afgelopen maand terug in het initiatief dat bij Oekraïne ligt. "Ze zijn gaan plannen hoe ze de Russen voor de gek kunnen houden." Rusland is daardoor slechts degene die reageert op wat Oekraïne doet. "Ze zijn met een rode lap naar Cherson gelokt en vervolgens sloeg Oekraïne toe in Charkov."
Twee andere veelbesproken factoren zijn de lange afstandswapens die de Oekraïners van het Westen hebben gekregen en hun onuitputtelijke motivatie. Poetin wist afgelopen periode wel nieuwe militairen naar het front te lokken met lonen van zo'n 4000 tot 5000 euro per maand, 'maar mensen ronselen voor geld werkt niet', zegt De Kruif stellig. "Voor geld is je motivatie aan het front na één dag wel weg."
Pro-Kremlin bloggers kritisch
Dat het Russische leger na zes maanden behoorlijk verzwakt is, is het land zelf ook niet ontgaan. Vanaf verschillende hoeken klinkt er kritiek. Zo laten nationalistische militaire bloggers zich al langer horen. Rusland-correspondent Eva Hartog legt uit dat zij nu meer aandacht krijgen, omdat Rusland zich nu in een benarde positie bevindt. "Een nieuw hoofdstuk is begonnen en dat is voor Rusland vernederend."
Afgelopen maanden zat er weinig beweging in de frontlinie. En sinds vorige week is plotseling opeens alles veranderd. Rusland had dat niet zien aankomen en de militairen lijken te zijn gevlucht. "Nu moeten ze dat uitleggen en dat past niet binnen hun verhaal. Het Kremlin blijft daarom opvallend stil."
De extreemrechtse Igor Girkin is net als anderen al een langere tijd geleden begonnen met het uiten van kritiek, vertelt Ruslandkenner Hubert Smeets. De voormalige Russische inlichtingenkolonel werd in 2014 commandant van de pro-Russische separatistische troepen en wordt gezien als aanstichter van de oorlog in Oekraïne dat jaar. Ook kun je hem kennen als hoofdverdachte van het neerhalen van vlucht MH17.
Hij is één van de meest prominente stemmen binnen een steeds luider wordende groep ultranationalistische militaire bloggers. Zij bekritiseren het Kremlin, omdat tactische doelstellingen niet worden gehaald.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Zowel Smeets als Hartog benadrukken dat de critici niet de oorlog zelf veroordelen. Ze willen juist een overwinning zien in de huidige oorlog, legt Hartog uit. Ze zijn het alleen niet eens met de manier waarop naar die doelstelling wordt toegewerkt 'en sturen aan op escalatie'. Volgens hen moet het bestuur en de bewapening beter om Oekraïne te bevrijden van 'de nazi’s'.
Ze willen bijvoorbeeld dat bepaalde generaals ontslagen worden, aldus Smeets. Zo heeft de extreemrechtse Girkin herhaaldelijk opgeroepen tot het ontslaan van de minister van Defensie. Hartog vertelt dat sommige bloggers zelfs pleiten voor doodstraffen aan bepaalde legerleiders. Maar de noodkreten zullen weinig invloed hebben op het standvastige Kremlin.
Poetin blijft buiten schot
Ook is het van belang te begrijpen naar wie de nationalistische militaire bloggers hun kritiek uiten. Zij richten hun pijlen namelijk alleen op het ministerie van Defensie en de legerleiding. Poetin zelf blijft buiten schot. Dat is een Russische traditie, legt Smeets uit. "Poetin heeft een aureool van een soort tsaar. De tsaar is goed, maar hij wordt omringd door idioten."
Toch lijkt Poetin vandaag direct onder schot te zijn genomen vanaf een andere hoek. De gemeentelijke afgevaardigden van 17 districten van Moskou en Sint-Petersburg eisen dat de Russische president aftreedt. Deze lokale politici vertegenwoordigen samen enkele miljoenen Russen en hebben een openbare verklaring ondertekend waarin onder andere staat dat 'de acties van president Poetin de toekomst van Rusland schaden'. Dat meldt The Insider, een Russische onderzoekspublicatie die vanuit Letland opereert, omdat het sinds juli verboden is in Rusland.
Hysterie in talkshows
Niet alleen op sociale media, maar ook op de staatstelevisie klinkt kritiek. Hoewel de Russische journaals zich stilhouden, geldt dat niet voor de talkshows. De journaals presenteren het slechte nieuws als een weloverwogen tactische keuze: het hergroeperen van legers is bedoeld om later harder te kunnen toeslaan. Toch is er in de talkshows al maanden geen sprake van stilte. 'Hysterie' vindt Smeets een gepaste benaming. Sinds een paar weken is die hysterie toegenomen, stelt hij.
En afgelopen weekend gebeurde er iets bijzonders, zegt Hartog. "Een oorlogsexpert uitte zich zeer kritisch op een pro-Kremlin televisiekanaal en dat werd uitgezonden." De manier waarop hij kritiek uitte, wordt in Rusland niet toegestaan, laat staan op staatstelevisie. "Hij zei dit binnen een gevoelige context, legde de vinger op de zere plek en laat een totaal ander geluid horen."
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Hoewel de kritiek in Rusland dus opmerkelijk is, zal er morgen geen opstand plaatsvinden, nuanceert Hartog. "De meeste Russen hebben niet meegekregen dat er verliezen zijn geleden, laat staan hoe dat in z’n werk is gegaan." Zij kijken de journaals op de staats-tv die de lijn van het Kremlin volgen. "Het lijkt Poetin dus goed te lukken om het volk zo weinig mogelijk mee te laten krijgen van de oorlog in Oekraïne."
