Rusland blijft Oekraïense burgers bombarderen, dit kan het Westen nog doen

Rusland bestookt Oekraïense steden nu ruim zeven weken met raketten en kamikazedrones. De luchtaanvallen zijn volgens de Russen gericht op de militaire infrastructuur van het land, maar in werkelijkheid gaat het om energiecentrales, het stroomnet, waterleidingbedrijven en woonwijken, waarbij dagelijks onschuldige burgers omkomen.

Onder druk

"Het Kremlin hoopt dat de Oekraïense bevolking de kou en andere ontberingen niet aankan en de eigen leiders onder druk zal zetten om tot een overeenkomst te komen met Rusland", zegt Rusland-correspondent Eva Hartog. "Of dat er een massale vluchtelingenstroom op gang komt die voor verdeeldheid zorgt in Europa."

Die verdeeldheid lijkt voorlopig ver weg. De NAVO-landen beloofden gisteravond tijdens een bijeenkomst om Oekraïne te helpen met het repareren van de infrastructuur, en de bevolking warm te houden met winterkleding. Maar is dat genoeg? De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmitro Kuleba was ook aanwezig en was duidelijk in wat hij wenst.

"Als we transformatoren en generatoren hebben, kunnen we onze energiebehoefte herstellen. Als we luchtverdedigingssystemen hebben, kunnen we ons beschermen tegen de volgende Russische raketaanvallen. In een notendop: Patriots en transformatoren is wat Oekraïne het meest nodig heeft", zegt Kuleba.

'Geen LOI-cursus'

Het Patriot-luchtverdedigingssysteem, gemaakt door het Amerikaanse bedrijf Raytheon, is het meest geavanceerde systeem dat de NAVO bezit en kan raketten, drones, helikopters, vliegtuigen en andere bedreigingen detecteren en uitschakelen. Er is een probleem: het systeem is zo geavanceerd dat ook Oekraïense militairen uitgebreide training nodig hebben om het te kunnen gebruiken.

"Dat zie ik op korte termijn niet gebeuren", zegt Mart de Kruif, oud-commandant der landstrijdkrachten. "Want dan moet je als NAVO militairen meesturen, wat geen optie is. Patriots zijn heel ingewikkeld om mee om te gaan en te onderhouden. In het Nederlandse leger wordt dat gedaan door het luchtverdedigingscommando DGLC dat daar enorm veel tijd insteekt. Dat duurt heel lang, het is geen LOI-cursus."

Lappendeken

Alternatieve systemen, zoals het Amerikaanse Avenger en het Duitse Gepard, kunnen volgens hem wel snel worden ingezet. "Maar dan ontstaat er een lappendeken van plaatselijke luchtverdedigingssystemen. En ballistische raketten schiet je er niet mee uit de lucht. Maar we moeten af van het idee dat we heel Oekraïne kunnen beschermen. Het land is groter dan Frankrijk."

Het roept de vraag op welke opties Oekraïne en het Westen nog over hebben om te reageren op het voortdurend beschieten van burgerdoelen. Vlak na de invasie vroeg de Oekraïense president Zelenski de NAVO meermaals om het instellen van een no-fly-zone, om het de Russen moeilijker te maken om Oekraïne vanuit de lucht aan te vallen. Maar zo'n no-fly-zone is voor de NAVO onbespreekbaar. Dat komt omdat daarbij straaljagers moeten worden ingezet, wat het risico vergroot op een directe confrontatie met Rusland.

En die angst om de oorlog te laten escaleren, is er nog steeds. "Al is de angst dat Rusland een tactisch kernwapen inzet, niet meer zo dominant", zegt Ruslanddeskundige Hubert Smeets. "Poetin dreigde expliciet dat hij met alle beschikbare middelen zijn grondgebied zou beschermen, ook het veroverd gebied in Oekraïne dat hij als Rusland beschouwt. Dat dreigement heeft hij niet waargemaakt."

Het kan er volgens hem toe leiden dat Oekraïne de komende tijd wat meer durft bij het terugveroveren van zijn grondgebied. "Maar om wapens die door het Westen zijn geleverd echt op Russisch grondgebied te richten? Dat is en blijft linke soep. Dat kan zomaar wel het inzetten van een tactisch kernwapen uitlokken."

Uitputtingsoorlog

Nu de winter is ingezet en beide legers zich hebben ingraven langs het front, ligt een langdurige uitputtingsoorlog met nog veel meer raketten voor de hand. Waarbij Oekraïne - met alle Westerse hulp die het kan krijgen - de wintertijd hoopt door te komen zonder al teveel schade. En ondertussen hoopt dat de steun binnen Rusland voor de oorlog verder afneemt.

"Voor Poetin is elke dag dat de oorlog voortduurt er één teveel", zegt correspondent Hartog. "Zijn imago als leider die voor overwinningen zorgt, brokkelt steeds verder af. Tegelijkertijd is dit een geleidelijk proces en is er weinig zichtbare onvrede in Rusland."

Dat komt omdat veel Russen het verhaal lijken te geloven dat er gevochten wordt tegen de NAVO. Zij zijn daardoor ook meer bereid om Ruslands tegenslagen te begrijpen en te vergeven, zegt Hartog. "Maar op den duur zal Poetin met een resultaat moeten komen. Wat er gebeurt als hij dat niet doet, is een vraag die het Kremlin ongetwijfeld bezighoudt."