Status van Russische oorlogsbloggers groeit: 'Poetin maakt ze belangrijk'
Ze zijn voor veel Russen een belangrijke bron van informatie bij het volgen van de oorlog in Oekraïne: een bont gezelschap van Russische militaire bloggers. Hun status groeit, beseft inmiddels ook president Poetin die de teugels aantrekt. "Hun kritiek kan te ver gaan."
De ultranationalistische oorlogsbloggers komen in vele soorten en maten, en zijn het eigenlijk maar over één ding eens: het is goed dat Rusland zijn buurland Oekraïne is binnengevallen. Maar op de uitvoering en voortgang daarvan zijn velen van hen wel opvallend kritisch.
Dat kan allemaal omdat ze hun kritiek uiten op hun eigen sociale mediakanalen waar ze honderdduizenden en soms meer dan een miljoen volgers hebben. Wie het zijn, is lang niet altijd bekend. Maar duidelijk is dat een deel van de bloggers nauwe contacten heeft binnen het Russische leger of private militaire bedrijven zoals de Wagner Groep. Dat blijkt uit de vele dagelijkse blogupdates over troepenbewegingen en gevechten op berichtendienst Telegram.
'Belangrijke bron'
"Jongere Russen kijken geen televisie, maar zitten op sociale media", zegt Hubert Smeets, historicus en oprichter van kennisplatform Raam op Rusland. "Voor deze groep zijn de bloggers een belangrijke bron van informatie." Naar de staatstelevisie kijken ze niet of nauwelijks, een neergang die volgens Smeets al voor de oorlog is ingezet.
Daarbij is het een publiek geheim dat het Kremlin alle Russische media controleert en vrije pers onmogelijk heeft gemaakt. Kort na de invasie van Oekraïne in februari 2022 dwong Rusland de laatste van zijn overgebleven onafhankelijke media te stoppen, en zijn buitenlandse journalisten niet langer welkom.
Hoewel de Russische oorlogsbloggers bepaald geen nieuw fenomeen zijn, is hun status duidelijk aan het veranderen, zeker nu de informatie vanaf Oekraïense kant grotendeels stil is komen te vallen. Sinds het langverwachte offensief van het Oekraïense leger begin deze maand van start ging, heeft het een periode van mediastilte afgekondigd. De motivatie daarbij is helder: je tegenstander niet wijzer maken dan hij al is.
Verder worden weinig westerse correspondenten toegelaten tot de frontlinie. Dat maakt het voor militaire analisten moeilijk om de laatste ontwikkelingen aan het front te volgen. En dus springen de bloggers in het gat met hun video's en berichten, waarvan de boodschap altijd sterk nationalistisch en vooringenomen is. En altijd pro-oorlog en anti-Westers.
Bekende blogger overleden?
Volgens sommigen een grap, volgens anderen bloedserieus: een van de bekendste Russische oorlogsbloggers, Semyon Pegov, online beter bekend als Wargonzo, zou volgens niet-geverifieerde berichten zijn omgekomen in Oekraïne.
Op Twitter en internetforum Reddit gaan beelden rond waarop iemand van zijn postuur lijkt te worden doodgeschoten in een loopgraaf, waarop grappenmakers direct internetmemes maakten met teksten als: 'Wargonzo werd gedemilitariseerd' en 'Wargonzo is gedenazificeerd'.
Pegov (1,3 miljoen volgers op Telegram) raakte vorig jaar al eens gewond tijdens zijn verslaggeving doordat hij op een landmijn was gestapt. Op zijn Twitter-account verscheen na de geruchten van zijn dood een foto waaruit met de tekst 'ik ben springlevend, alles is goed met mij!'. Omdat Pegov op de foto winterkleding draagt, werd dat betwijfeld.
Pegov verscheen vervolgens gisteren op de Russische staatstelevisie waarbij hij zijn gewaande dood 'nepnieuws' noemde. Volgens sommige Twitteraars gaat het om een gemanipuleerde ('deepfake') video. Op zijn Telegram-kanaal verschijnen overigens nog altijd berichten.
Begin april stierf de bekende pro-Kremlinblogger Vladlen Tatarski bij een bomaanslag in een café in Sint-Petersburg.
De Russische president Vladimir Poetin ontving vorige week een bont gezelschap van achttien prominente Russische militaire bloggers en 'oorlogscorrespondenten' van Russische media in het Kremlin, onder wie Pegov, die daarna dus omgekomen zou zijn.
Het gesprek ging officieel over de voortgang van de Russische invasie van Oekraïne te bespreken. Maar in werkelijkheid was het bedoeld om de teugels waar nodig nog wat strakker aan te trekken in de informatieoorlog die de oorlog in Oekraïne ook overduidelijk is.
'Geen vrijbrief'
"Alleen al het feit dat Poetin ruim twee uur voor de bloggers uittrekt, maakt ze belangrijk", zegt Ruslandkenner Smeets. "Het Kremlin heeft een rijk gevarieerd communicatiebeleid. Ze verspreiden verschillende verhalen voor verschillende groepen in de samenleving." De bloggers, die je volgens hem niet allemaal over één kam mag scheren, zijn daar onderdeel van. Dit Kremlin-beleid heeft als boodschap aan de Russische bevolking overigens wel één rode draad: dat het Westen de oorlog aan Rusland heeft verklaard en dat Rusland onschuldig is.
Hoewel de oorlogsbloggers veel ruimte krijgen om kritisch te zijn, hebben ze zeker geen vrijbrief. Commentaar leveren op de strategie van de Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe of generaal Valeri Gerasimov mag. Maar het zou te ver gaan als de bloggers het tot dusver mislukken van de oorlog wijten aan president Poetin zelf, zegt Smeets. "Enerzijds voeden de bloggers het oorlogsklimaat. Anderzijds kan hun kritiek te ver gaan. Wie te ver gaat, wordt gearresteerd of wordt slachtoffer van een ongeluk."
'Dicht bij het front'
Oekraïnedeskundige Chris Colijn van RTL Nieuws begrijpt waarom de Russische oorlogsbloggers zo populair zijn. "Russen zijn toch heel nieuwsgierig naar het verloop van de oorlog en willen goed op de hoogte zijn. Ze weten dat ze op de staatstelevisie niet alles te zien krijgen, en dus volgen ze zulke jongens, die dicht bij het front komen en veel inside information (lijken te) hebben. De bloggers zijn regelmatig kritisch over de manier waarop de oorlog wordt gevoerd, maar uiten nooit kritiek op de oorlog zelf."