Politieke verschillen in de familie: zo blijft het gezellig met de feestdagen
De politieke kaarten zijn geschud en de feestdagen komen eraan. Wat als je net lekker met zijn allen bij elkaar zit en je schoonvader begint over zijn politieke standpunten te oreren? In sommige families kan zo'n politieke discussie prima worden gevoerd, bij anderen ontaardt het in een waar moddergevecht. Hoe houd je het gezellig aan tafel?
"Politieke onderwerpen houden de gemoederen altijd bezig, logisch ook, iedereen heeft er een mening over", zegt sociaal psycholoog Kees van den Bos van de Universiteit Utrecht. Dat geldt volgens hem voor elk onderwerp waar mensen sterke, morele gevoelens bij hebben. "Denk aan andere controversiële onderwerpen als de oorlog tussen Israël en Hamas. Of aan de coronamaatregelen twee jaar geleden. Dat zijn geen luchtige gespreksonderwerpen."
In de Verenigde Staten maken vele gezinnen er daarom al jaren afspraken over. Zoals gisteren, tijdens Thanksgiving. "Vanwege de huidige politieke onrust in het land en de verschillende visies hierop hebben veel Amerikanen de afspraak gemaakt: aan tafel praten we over de kalkoen, niet over politiek. Dat kan ook een tip zijn voor de aankomende familiebijeenkomsten in Nederland."
Timing cruciaal
Een goed politiek debat aan de keukentafel kan natuurlijk prima, maar kies het moment en probeer actief te luisteren, zegt relatietherapeut en mediator Bernadette de Vries van Fideliz Mediation. "De timing van zulke gesprekken is cruciaal. Tijdens feestelijke momenten is het misschien niet het moment een politiek debat te starten."
Beland je wel in een pittige politieke discussie, probeer dan te luisteren zonder direct te oordelen en respecteer elkaars standpunten. "Ook als je het niet met elkaar eens bent, kun je de ander in zijn waarde laten. Probeer de discussie je niet persoonlijk te laten raken, maar denk na waarom iemand op deze manier reageert, vaak zit een gevoel veel dieper en komen oude rolpatronen van vroeger bovendrijven."
Knelpunten
Mensen die zich ergens hard voor maken, willen dat gevoel graag met anderen delen, zegt Van den Bos: "Wie zich bijvoorbeeld zorgen maakt over het klimaat, gaat informatie zoeken om erachter te komen wat er gebeurt in de wereld en hoe ze dat kunnen duiden."
Het knelpunt zit volgens hem bij de sterke morele gevoelens die erbij komen kijken. "Ze willen verandering en zijn gemotiveerd bepaalde keuzes te maken, zoals geen vlees meer eten of minder vliegen. Moraliteit leidt tot fantastische dingen, maar kan soms ook lastig zijn: op het moment dat je een moreel standpunt inneemt, keur je andere standpunten vaak af."
"Je mag een onderwerp parkeren als het mis dreigt te gaan."
Mensen identificeren zich vaak met een groep of politieke partij die bij hun morele overtuigingen past. Als je in gesprek bent met iemand die er andere morele standpunten op nahoudt, adviseert Van den Bos dat te benoemen, als dat mogelijk is. "Als het niet lukt om argumenten uit te wisselen, kun je overgaan tot 'let’s agree to disagree'."
"Bij corona werd er in sommige gezinnen anders over de maatregelen gedacht, mensen dreigden elkaar hierdoor kwijt te raken. Maar zo'n crisis waait altijd weer over, het hete politieke debat van nu koelt ook weer af. Misschien raak je elkaar even kwijt in elkaars standpunt, maar langdurige relaties tussen familie, vrienden, buren, bestaan langer dan alleen vandaag." Met andere woorden: als de gemoederen bedaard zijn, kun je weer verder praten.
Gedeelde waarden
Soms kan het goed zijn te achterhalen wat iemand drijft. Wil je buurman een sterker immigratiebeleid, vraag hem eens waarom. "Misschien worden bij hem om de hoek de huizen aan statushouder gegeven en niet aan zijn zoon die al zeven jaar op de wachtlijst staat. Als je zijn beweegredenen snapt, begrijp je zijn morele overtuiging misschien beter", zegt Van den Bos.
De Vries vult aan: "Politieke opvattingen kunnen verschillen, maar kun je gedeelde waarden vinden met je gesprekspartner? Misschien hebben jullie allebei hart voor de zorg, dat staat zowel links als rechts op het partijprogramma."
Als de gemoederen toch te hoog oplopen, adviseert ze even weg te lopen. "Benoem dan letterlijk dat de emoties je te veel worden en je even een momentje voor jezelf nodig hebt. Loop even de kamer uit, haal wat te drinken, ga naar het toilet. Daarna kun je rustig het gesprek hervatten of ergens anders gaan zitten."
Zwarte Piet
Sommige aanpassingen hoeven niet eens immoreel te zijn, maar hebben wat meer de tijd nodig. Van den Bos: "Dit is bijvoorbeeld bij de zwartepietendiscussie zo. Sommige mensen waren er snel bij met de aanpassingen, bij de ander gaat het wat langzamer."
"Zegt je vader van tachtig jaar 'zwarte piet' omdat hij dat gewend is of omdat er vreemdelingenhaat achter zit? Als dat laatste het geval is, kun je zeggen: 'Pa, wat je nu zegt kwetst me', in het eerste geval kun je denken: we gaan op bezoek en we laten deze discussie even zitten. In persoonlijke relaties kunnen goede contacten verstoord worden door te veel te moraliseren."
Niet alles toestaan
Dit betekent volgens hem niet dat je alles hoeft toe te staan. "Als iemand iets zegt wat jij racistisch of seksistisch vindt, kun je zeggen: ik neem afstand van jouw principe, maar wil wel met respect over dit onderwerp praten. En je mag een onderwerp parkeren als het mis dreigt te gaan. Als iemand dingen zegt die in jouw ogen echt te ver gaan, zeg dan: hier komen we niet uit, maar ik heb me verheugd op een leuke avond, zullen we het onderwerp laten rusten?"
Ook De Vries adviseert verbinding te kiezen boven je gelijk halen. "Soms is het belangrijker de relatie goed te houden, dan om je gelijk te halen. Het is oké een onderwerp te vermijden als het de sfeer verstoort. Zeg dan: 'Zullen we het daar een andere keer over hebben? Daar is het nu niet het geschikte moment voor.'
