TikTok-dagboek vanuit Soedan, waar nu een jaar oorlog woedt: 'Overal wordt gevochten'

Een jaar geleden moest de 21-jarige Omnia voor het eerst vluchten uit de Soedanese hoofdstad Khartoem, waar ze haar hele leven woonde. Ze was net afgestudeerd in internationale betrekkingen toen de oorlog uitbrak. "Ik werd wakker door de geluiden van bombardementen en beschietingen, en van mijn huis dat letterlijk trilde."

Daar bleef het niet bij. In het afgelopen jaar moesten Omnia en haar familie vier keer vluchten. Opgedreven door het geweld, steeds naar een andere plek binnen Soedan. "De oorlog breidde steeds verder uit. Overal wordt gevochten", vertelt ze aan RTL Nieuws. "Het is levensgevaarlijk. Ik ben bang, heel erg bang."

Deze week is het een jaar geleden dat de oorlog in Soedan begon. Toch slaan nog steeds elke dag duizenden mensen op de vlucht voor het geweld. In totaal zijn meer dan 8,5 miljoen mensen hun huis ontvlucht, wat de situatie in Soedan een van de grootste vluchtelingencrises van deze tijd maakt. De meesten van hen, zo’n 6,6 miljoen mensen, zijn net als Omnia binnen Soedan gevlucht en dus 'intern ontheemd' geraakt.

In de val

Omnia houdt een oorlogsdagboek bij op TikTok. In één video vertelt ze bijvoorbeeld over de tweede keer dat ze moesten vluchten: "We zijn naar een nabijgelegen dorp gevlucht en net toen we dachten dat we aan de verschrikkingen van de oorlog waren ontsnapt, volgden de paramilitairen ons ook naar dit dorp. Ze hebben elke auto geplunderd, waardoor we in de val zitten. Zonder enige mogelijkheid om te vertrekken."

Op de kaart hieronder zie je hoe Omnia meerdere keren is gevlucht. "Om in Kassala te komen, moesten we 36 uur door de woestijn rijden. Wegen waren afgesloten en we moesten vechtende milities ontwijken. Het duurde zo lang."

"Veel ontheemde Soedanezen zitten klem tussen leger en paramilitairen", zegt Afrikacorrespondent Sophie van Leeuwen. "Ze kunnen geen kant op."

Soms komt dat doordat landen hun grenzen dichthouden. Veel Soedanezen willen bijvoorbeeld naar Egypte, maar het is lastig en duur om een visum te krijgen. Zeker sinds de EU een deal sloot met het land om vluchtelingen buiten Europa te houden in ruil voor financiële steun aan Egypte.

'Je hele leven achterlaten'

Soedanezen krijgen makkelijker toegang tot Tsjaad en Zuid-Soedan. Maar het kost veel geld, en het is geen makkelijk besluit om weg te gaan. "Je moet je hele leven zoals je het kende achterlaten. En dan in een ander land alles opnieuw opbouwen", zegt Jacqueline Parlevliet. Ze is hoofd van het subkantoor voor westelijk Soedan van UNHCR, de VN-organisatie voor vluchtelingen. 

"Wat het ook ingewikkelder maakt, is dat het vaak niet alleen om het kerngezin gaat, maar ook om alle familie daaromheen, zoals oma's of schoonzussen." Bovenal is het gevaarlijk om te vluchten. "Alleen al het reizen", legt Parlevliet uit. "Mensen moeten veel risico's nemen om zich te verplaatsen." Ze kunnen onderweg worden aangevallen, eruit worden gepikt bij een van de vele controles, of worden bestolen.

Het hele leven in Soedan is tot stilstand gekomen. Door het geweld is het gevaarlijk geworden om te werken of aan eten te komen. Boeren kunnen niet meer veilig naar hun land en consumenten kunnen niet langer naar de markt zonder gevaar te lopen. De voedselproductie is daardoor hard achteruitgegaan. "Iedereen zegt dat ik groenten mee moet nemen, want die zijn er praktisch niet", zegt Parlevliet, die onderweg terug was naar Soedan toen RTL Nieuws haar sprak.

Hongercrisis

Niet alleen staat de hele economie op z’n kop, maar ook is er een hongercrisis in Soedan. Volgens het Wereldvoedselprogramma hebben 18 miljoen mensen in Soedan, meer dan een derde van de bevolking, acute honger. In één opvangkamp in Noord-Darfur overlijdt elke twee uur een kind, veelal aan ondervoeding, meldt Artsen zonder Grenzen. Door geweld, problemen met toegang en bureaucratische obstakels is het moeilijk voor hulporganisaties om mensen in nood te bereiken.

Ook de gezondheidszorg, het onderwijs en de ambtenarij zijn ingestort doordat de mensen die daarin werkten op de vlucht moesten slaan. UNHCR spreekt van 'de bijna volledige vernietiging van Soedans stedelijke middenklasse'. "Er zijn bijvoorbeeld bijna geen onderwijzers meer, en veel scholen zijn al meer dan een jaar dicht", zegt Parlevliet. "Je kunt wel bedenken wat dat met kinderen doet. Al deze gevolgen samen hollen een samenleving vanbinnen uit."

De oorlog eist een enorme tol van burgers. Ondanks de enorme aantallen vluchtelingen wordt de strijd na een jaar nog steeds een 'vergeten conflict' genoemd. "Terwijl iedereen naar Gaza en Oekraïne kijkt, voelen veel mensen in Soedan zich in de steek gelaten", zegt Van Leeuwen. "Hun situatie lijkt uitzichtloos. Toch krijgt de oorlog maar weinig aandacht in de media."

Water naar de zee dragen

Ook de steun vanuit de internationale gemeenschap blijft achter doordat andere oorlogen meer aandacht krijgen, zegt Parlevliet. Tot dusver hadden hulporganisaties slechts 7 procent van het benodigde geld om iedereen te kunnen helpen. Maandag beloofden westerse landen 2 miljard extra. "Maar als het conflict niet snel ophoudt, is ook dat net als emmers water dragen naar de zee."

Omnia woont nu bij familie in de Soedanese staat Nijl, maar ook daar leeft ze in angst voor het geweld. In Khartoem was ze gelukkig. Nu kan ze voorlopig geen kant op. "Ik zou zo graag willen werken, in plaats van steeds op de vlucht te zijn." Ze maakt video’s op TikTok in de hoop dat de wereld de burgers in Soedan niet vergeet.

Wat is er aan de hand in Soedan?

Op 15 april 2023 barstte een gewapende strijd los tussen het Soedanese regeringsleger en een paramilitaire strijdgroep, de Rapid Support Forces (RSF). Ze vechten tegen elkaar om de macht en om grondstoffen. In die strijd worden burgers en kinderen niet gespaard: beide partijen maken zich structureel schuldig aan geweld, de verwoesting van civiele infrastructuur, plunderingen, moorden en verkrachtingen.

"Wat je eigenlijk maar kan bedenken met betrekking tot de schending van mensenrechten en van het oorlogsrecht, hebben we in Soedan wel gezien," zegt Jacqueline Parlevliet.

Naast een machtsstrijd speelt ook etniciteit een rol in deze oorlog. In het land wonen Soedanezen van Arabische en Afrikaanse afkomst. Het Arabische RSF vecht niet alleen tegen het staatsleger, maar valt ook op grote schaal Afrikaanse Soedanezen aan.