NAVO-top in Madrid: van 'hersendood' naar boost voor bondgenootschap

1. Hoe is de stemming in het NAVO-bondgenootschap?

"Door de oorlog in Oekraïne twijfelt geen enkele lidstaat nog aan de relevantie en het belang van de NAVO. In de afgelopen jaren was de NAVO soms zoekende. De Franse president Macron noemde het bondgenootschap 'hersendood'. Maar de oorlog in Oekraïne heeft de NAVO nieuw leven in geblazen."

"Er wordt volop gesproken over meer NAVO-militairen aan de landen in Oost-Europa, hogere defensiebudgetten en zelfs uitbreiding van het bondgenootschap. Zelfs Nederland, jarenlang klaploper binnen de NAVO, is nu van plan om de 2-procentnorm te halen."

2. Wat gaat er in Oost-Europa gebeuren?

"Méér militairen. Er gaan meer militairen naar NAVO-landen in Oost-Europa. Ook de snelle reactiemacht van de NAVO wordt vergroot. Dat zijn militairen van NAVO-landen die snel moeten reageren bij een aanval op het NAVO-grondgebied."

"Die reactiemacht wordt fors uitgebreid, van 40.000 naar bijna 300.000 militairen. De grootste verandering sinds de Koude Oorlog, zei Jens Stoltenberg, de secretaris-generaal van de NAVO."

"Met name de Baltische Staten (Estland, Letland en Litouwen), drie kleine landjes aan de grens met Rusland, voelen zich onveilig. Zo was Nederland al actief in Litouwen, onder Duits commando. Nederland had het aantal militairen al verhoogd, maar er wordt gesproken over een extra uitbreiding."

3. Welke toon kiest de NAVO tegenover Rusland?

"Een stevige en vijandige toon. De NAVO-landen vergaderen over een nieuw Strategisch Concept, een langetermijnplan voor het bondgenootschap. In het vorige Strategisch Concept, uit 2010, werd nog gehoopt dat Rusland een strategisch partner zou worden. Die tijd is voorbij."

"In het nieuwe document wordt Rusland omschreven als de grootste en meest directe bedreiging voor het bondgenootschap. Ook is er meer aandacht voor de militaire dreiging uit China, maar de meeste aandacht gaat uit naar Rusland."

4. Wordt de NAVO uitgebreid? Met Zweden en Finland?

"Dat hangt af van Turkije. Alle bondgenoten moeten instemmen. Dat zou een eitje zijn, was de verwachting. Maar de Turkse president Erdogan ligt dwars. Hij is gepikeerd vanwege de steun van Zweden en Finland aan bijvoorbeeld Koerdische activisten."

Ook geldt in beide landen een wapenembargo tegen Turkije. Op de achtergrond speelt ook nog de aankoop van jachtvliegtuigen door Turkije van de Verenigde Staten, maar die deal heeft vertraging opgelopen en is nog niet rond."

5. Lukt het om Erdogan over te halen?

"Al wekenlang wordt gewerkt aan een deal die Erdogan moet overhalen. Achter de schermen wordt gehoopt op een doorbraak tijdens een ontmoeting op dinsdag tussen de Turkse president en de Scandinavische leiders, maar al eerder heeft Ankara laten weten geen enkele haast te hebben."

"Blijft Erdogan zich verzetten, dan wordt dat gezien als een bonus voor Poetin. Erdogan leunde de afgelopen jaren vaker richting Moskou, bijvoorbeeld bij het plan om een Russisch raketsysteem te kopen."

"Dat leidde destijds tot woede van veel NAVO-bondgenoten. Toch is uiteindelijk de verwachting in Brussel en Den Haag dat Erdogan akkoord gaat."